بررسی تغییرات ریتم آلفا به منظور ردیابی خستگی ذهنی راننده در روی شبیه ساز رانندگی

چکیده:

مقدمه: خستگی ذهنی یکی از علل اصلی حوادث جاده ­ای است. بیش از ۳۰ درصد حوادث به علت خواب ­آلودگی و خستگی راننده اتفاق می ­افتد، لذا شناسایی ابزارها و روش­ هایی به منظور تشخیص زود هنگام خستگی و خواب ­آلودگی از اهمیت بسیاری در پیشگیری از حوادث برخوردار است. در این میان استفاده از روش­ های بیولوژیکی مانند EEG می­ تواند از معتبرترین روش ­ها باشد.

روش کار: مطالعه حاضر به روش توصیفی-تحلیلی در روی ۱۹ نفر از رانندگان سواری مرد انجام ­گردید. به منظور القای بیشتر خستگی از رانندگان خواسته­ شد که حداقل ۱۸ ساعت قبل از آزمایش نخوابند و ۱۲ ساعت پیش از آن از خوردن نوشیدنی­ های کافیین ­دار و مواد محرک خودداری نمایند. وضعیت خواب رانندگان از طریق فرم یادداشت خواب از یک هفته قبل کنترل می­ شد. رانندگان می­ بایست یک جاده ۱۱۰ کیلومتری را با سرعت ۹۰ کیلومتر در ساعت با حفظ مسیر حرکت طی­ کنند. میزان خستگی ذهنی در هر ۱۰ دقیقه با مقیاس خواب ­آلودگی کرولینس کا ثبت می ­شد. همچنین ارزشیابی ویدیویی از چهره راننده از لحاظ خستگی در هر ۱۰ دقیقه توسط دو نفر از پژوهشگران آموزش­ دیده انجام می ­شد. در طول رانندگی روی شبیه ­ساز، امواج مغزی با ۱۶ کانال ثبت می ­شد. پس از فیلتر کردن و حذف سیگنال­ های مزاحم، توان نسبی و مطلق آلفا در کانال­ های مختلف محاسبه گردید. سپس از آمار توصیفی و ضریب همبستگی اسپیر من و آزمون تی زوجی برای آزمون همبستگی و مقایسه میانگین­ ها در ۱۰ دقیقه ابتدایی و انتهایی رانندگی استفاده شد.

یافته ­ها: این مطالعه نشان­ داد که بین میزان خود ارزیابی خستگی در ۱۰ دقیقه ابتدایی و انتهایی مسیر اختلاف معنادار وجود داشت(۰۰۱/۰>P). این امر در مورد ارزشیابی ویدیویی نیز صدق می­ کرد. میانگین توان مطلق آلفا در ۱۰ دقیقه انتهایی نسبت به ۱۰ دقیقه ابتدایی مسیر افزایش معنادار داشت(۰۰۱/۰>P) ، در حالی­ که توان نسبی آلفا در ۱۰ دقیقه انتهایی نسبت به ۱۰ دقیقه ابتدایی مسیر تفاوتی نداشت.

نتیجه­ گیری: خستگی ذهنی راننده یکی از مشکلات بسیار مهم رانندگان از دیدگاه ایمنی جاده به حساب می ­آید. این مطالعه حاکی ­است که امواج مغزی و بویژه توان مطلق آلفا می­ تواند شاخص خوبی برای پیش­ بینی زودهنگام خستگی ذهنی راننده باشد.