مروری بر انواع روش‌های سیتوژنتیک در دزیمتری بیولوژیکی

کاربرد وسیع و روز‌ افزون پرتو‌ های یون ساز در بخش‌های مختلف صنایع، پزشکی، کشاورزی؛ تحقیقات ریسک پرتو گیری کارکنان و مردم را افزایش داده است. پرتوهای یون ساز به عنوان یک عامل کلاستوژن قوی سبب بروز انواع آسیب‌های DNA و شکست‌های کروموزومی می‌گردد. دزی متری بیولوژیک با استفاده از آنالیز سیتوژنتیک لنفوسیت‌های خون محیطی انسان کاربرد وسیعی در تخمین دز پرتو در موارد پرتو‌ گیری شغلی و حوادث پرتوی، به خصوص در مواردی که دزی متری فیزیکی موجود نبوده و یا اطلاعات حاصل از آن دقیق نباشد، دارد. اطلاعات حاصل از دزی متری بیولوژیکی، پزشک را در اتخاذ تدابیر درمانی مناسب کمک می­ کند. چندین روش سیتوژنتیک جهت تخمین دز بیولوژیکی وجود دارد که با این روش‌ها می ­توان انواع آسیب‌های کروموزومی ناپایدار و پایدار ناشی از پرتو را سنجیده و با استفاده از منحنی کالیبراسیون مناسب که قبلاً در آزمایشگاه و با پرتوهایی با همان کیفیت تهیه شده باشند، دز جذب شده را تخمین زد. در حال حاضر، دزی متری بیولوژیکی بر اساس بررسی کروموزوم‌های دی‌ سانتریک روش اصلی و معتبر تخمین دز در موارد پرتو‌ گیری شغلی و حوادث پرتوی است. علاوه بر آن آنالیز جابه­ جایی‌ های کروموزومی با رنگ‌آمیزی (FISH)، سنجش ریز هسته یا میکرو نوکلئوس(MN) و تراکم پیش‌ رس کروموزومی(PCC) از دیگر روش‌های سیتوژ نتیک در بیو دزی متری هستند. نشانگرهای بیولوژیک دیگری نیز وجود دارند که به دلایل مختلف کاربرد آن­ها محدود و یا در مرحله تحقیقاتی می ­باشد.