روز جهانی مبارزه با بیابان زایی و خشکسالی
روز جهانی مبارزه با بیابان زایی و خشکسالی (World Day to Combat Desertification and Drought) مراسمی است که هر ساله در ۱۷ ژوئن از سوی سازمان ملل برگزار می‌شود. هدف آن افزایش آگاهی از وجود بیابان‌زایی و خشکسالی، برجسته کردن روش‌های جلوگیری از بیابان‌زایی و بهبودی از خشکسالی است. جشن جهانی هر سال دارای تأکیدی منحصر‌به‌فرد و بدیع است که قبلاً ایجاد نشده بود.
این روز با قطعنامه A/RES/49/115 مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۳۰ ژانویه ۱۹۹۵ پس از روز تنظیم پیش‌نویس کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با بیابان‌زایی اعلام شد.
خشکسالی یک مسئله اساسی در دنیای امروز است. بیش از ۲.۳ میلیارد نفر در وهله کنونی با کمبود آب دست‌وپنجه نرم می‌کنند و بر اساس برآوردهای یونیسف، تا سال ۲۰۴۰ بیشتر کودکان ساکن مکان‌هایی با کمبود شدید آب خواهند بود. خشکسالی می‌تواند هر کشوری را در سراسر جهان تحت‌تأثیر قرار دهد و بر اساس گزارش سازمان جهانی هواشناسی (WMO)، از سال ۲۰۰۰ به بعد نسبت به دو دهه قبل ۲۹ درصد رشد داشته است.
روز جهانی مبارزه با بیابان‌زایی و خشکسالی World Day to Combat Desertification and Drought که به آن روز بیابان‌زدایی نیز گفته می‌شود، هر سال در هفدهم ژوئن برگزار می‌شود. خشکسالی یکی از جدی‌ترین خطرات برای توسعه بلندمدت در کشورهای در حال توسعه و حتی مرفه است، بنابراین تمرکز این روز بر بازپس‌گیری زمین‌های تخریب‌شده و تبدیل آن‌ها به محیطی سالم به‌منظور افزایش انعطاف‌پذیری اقتصادی، افزایش درآمد و تضمین امنیت غذایی با ارائه پاسخ‌های قابل اجرا برای مشکل بیابان‌زایی قرار دارد.
تاریخچه روز جهانی مبارزه با بیابان‌زایی و خشکسالی
بیابان‌زایی در سال ۱۹۹۲ به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تهدیدها برای توسعه پایدار در اجلاس زمین ریو شناخته شده است. به دنبال این امر مجمع عمومی سازمان ملل متحد روز جهانی مبارزه با بیابان‌زایی و خشکسالی را در سال ۱۹۹۴ تعیین کرد. این روز برای افزایش آگاهی عمومی در مورد اقدامات مبارزه با بیابان‌زایی به‌ویژه در مناطقی معرفی شد که با خطر خشکسالی شدید مواجه هستند و برای اولین بار در سال ۱۹۹۵ توسط مردم سراسر جهان گرامی داشته شد. از سال ۲۰۱۷ تاکنون نیز سازمان ملل و شرکای آن از بیش از ۷۰ کشور مستعد خشکسالی در توسعه طرح‌هایی برای کاهش بلایای خشکسالی حمایت می‌کنند.
طبق بیانیه کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با بیابان‌زایی (UNCCD)هرکسی در آینده سهمی دارد، بنابراین باید نقشی ایفا کند. هدف از این بیانیه الهام بخشیدن به اقدامات و تبدیل بحث‌های بیشتر مربوط به خشکسالی و بیابان‌زایی به جریان اصلی این اقدامات است، چراکه با پرداختن مداوم به این مسائل می‌توان راه‌حل‌های پایداری در راستای حفظ سیاره برای نسل‌های آینده پیدا کرد.
ویژگی نواحی بیابانی
به بخشی از سطح زمین که با شکل رویش گیاهان، خشکی هوا، وزش بادهای شدید و بارندگی کم، ولی تبخیر فراوان روبه روست، بیابان می گویند. درجه حرارت در این نقاط در روز، ماه، فصل و سال نوسان شدیدی دارد. تپه های ماسه ای که محصول حرکت باد است، از مهم ترین گونه های طبیعی مناطقی بیابانی به شمار می آید.
بیابان‌زایی یا Desertification
بیابان‌زایی یا بیابانی شدن پدیده‌ای است که در اثر عملکرد نادرست انسان در طبیعت پدید می‌آید. بیابان‌زایی یکی از شیوه های تخریب خاک در مناطق خشک، نیمه خشک و کم رطوبت است که بر اثر عوامل مختلف از جمله تغییر آب و هوا و فعالیت های انسانی حادث می شود، شایان ذکر است، این پدیده یک ششم جمعیت جهان، ۷۰% اراضی خشک که بیش از ۶/۳ میلیارد هکتار می شود و همچنین یک چهارم مساحت جهان را تحت تاثیر اثرات منفی خود قرار می دهد.
اعمالی که منجر به بیابان زایی می شود
از اعمالی که منجر به بیابان زایی می شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
√ شخم اراضی در جهت شیب
√ بهره برداری نادرست از زمین‌های کشاورزی
√ استفاده‌ی افراطی از کود و سموم شیمیایی
√ چرای مفرط و بیش از ظرفیت از مراتع
√ بهره برداری‌های بی‌رویه از جنگل‌ها و جنگل‌تراشی
√ بهره برداری بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی که منجر به شوری آب و درنهایت شوری خاک می شود
√ تبدیل نابه‌خردانه‌ی اراضی منابع ملی به کشاورزی، ویلاسازی و …
موارد نام برده از جمله عملکرد سوء انسان است که منجر به پدیده بیابان‌زایی شده است.
بیابان زایی چیست و چگونه اتفاق می افتد؟
بر اساس تعریف کنوانسیون جهانی بیابان‌زایی، این پدیده به تخریب سرزمین در مناطق خشک و نیمه‌خشک و خشک نیمه مرطوب گفته می‌شود که ممکن است در اثر عوامل انسانی و عوامل طبیعی رخ دهد.
بیابان‌زایی نوعی از تخریب زمین است که در آن منطقه‌ای با زمین‌های تقریبا خشک، به صورت کاملا مشهود و ملموس خشک و لم‌یزرع می‌شود و معمولا آب، پوشش گیاهی و حیات‌وحش خود را نیز از دست می‌دهد. تعدادی از عوامل موثر در این زمینه عبارتند از: تغییر اقلیم و فعالیت‌های انسانی، بوته کَنی، چرای مفرط و خارج از فصل دام در مراتع، تبدیل مراتع به دیم‌زار، برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های آب زیرزمینی، معدن کاوی و بهره برداری از معادن، جاده سازی و توسعه شهرها و روستاها.
بیشتر بخوانید
تاثیر بیابان‌زدایی بر جلوگیری از مهاجرت روستاییان
عمق این فاجعه تا چه حد است؟
امروزه پیشرفت بیابان‌ها در سراسر جهان به حدی رسیده که مساله بیابان‌زایی به یکی از مسائل قابل توجه بوم‌شناسی و زیست‌محیطی تبدیل شده است و روز به روز نگرانی‌ها درباره آن افزایش پیدا می‌کند.
شاید فکر کنید که بیابان‌زایی تنها منجر به خشک شدن قسمتی از زمین می‌شود و نقشی در سرنوشت و روزگار آدمیان ندارد؛ اما به جز پیامدهایی چون از بین رفتن پوشش گیاهی، گرد و خاک زیاد در یک منطقه، کم شدن بارندگی، فرسایش خاک، عدم حاصلخیزی زمین، افت آب‌های زیرزمینی و از بین رفتن حیات‌وحش، باید منتظر معضلاتی همچون بیکاری، گرسنگی، فقر و مهاجرت ناشی از بیابان‌زایی نیز باشیم که همه در اثر این پدیده رخ می‌دهند.
بیابان زدایی
ترجمه‌ی واژه‌ی Non-Desertification به معنی بیابانی نشدن و یا جلوگیری از بیابانی شدن است. در توضیح بیابان‌زدایی بیان این نکته حائز اهمیت است که منظور از بیابان زدایی، زدودن و از بین بردن بیوم بیابان نیست، چراکه این بیوم همانند سایر بیوم‌های طبیعی حاصل فعل وانفعالات پدیده های اکولوژیکی است و شاید انسان هرگز قادر نباشد که آن را از مجموعه‌ی بیوم‌های کره زمین حذف کند. درواقع آن‌چه که مورد نظر واژه بیابان‌زدایی است، جلوگیری از بیابانی شدن زمین‌هایی است که در اثر اعمال مخرب انسان در معرض بیابانی شدن قرار دارند.
بیابان زدایی چیست و چگونه صورت می گیرد؟
در مقابل معضل جهانی بیابان‌زایی، مفهومی با عنوان بیابان‌زدایی وجود دارد که به کارها و روش‌هایی برای سبزکاری در بیابان و جلوگیری از روند سریع تخریب سرزمین‌ها در مناطق خشک، نیمه‌خشک و نیمه‌مرطوب می‌پردازد. این مفهوم شامل فعالیت‌هایی با سه محور بازدارنده، اصلاحی و احیایی است که هر یک کارایی خاص خودشان را دارند.
از میان مهم‌ترین کارهایی که در راستای بیابان‌زدایی صورت می‌گیرند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاشت درختان و گیاهان مقاوم و متناسب با مناطق خشک همچون گیاهان شوره‌زی
- کاشت گیاهان ویژه مقابله با بیابان زایی شامل بنه، کنار، کهور، سمر، کرت، کوهنگ (درخت)، سلم، اکالیپتوس، اقاقیا، کاسیا، کرتکی، رمیلک
- پخش سیلاب و پخش آب
- تعادل دام و مراتع برای حفاظت از پوشش گیاهی موجود
- بهره‌گیری از روش‌های کارآمد در انباشتن آب باران
- احیای شوره‌زارها
- استفاده از سوخت‌های جایگزین
- و…
تاریخ روز جهانی مبارزه با بیابان‌زایی و خشکسالی ۱۴۰۳
روز جهانی مبارزه با بیابان‌زایی و خشکسالی هر سال در هفدهم ژوئن مصادف با بیست‌وهشتم خرداد ۱۴۰۳ و به‌منظور افزایش آگاهی عمومی از تلاش‌های جهانی برای مبارزه با بیابان‌زایی برگزار می‌شود. این روز فرصت مناسبی برای درک چگونگی ریشه‌کن کردن خشکسالی و بیابان‌زایی است.
شعار روز جهانی مبارزه با بیابان‌زایی و خشکسالی ۲۰۲۴
شعار روز جهانی مبارزه با بیابان‌زایی و خشکسالی در سال ۲۰۲۴، «متحد برای زمین؛ میراث ما آینده ما United for Land. Our Legacy. Our Future» تعیین شده است. این شعار نقش آتی سرپرستی زمین را در تضمین ثبات و رفاه میلیاردها نفر در سراسر جهان برجسته می‌کند.
پیام دبیر کل سازمان ملل متحد برای روز جهانی مبارزه با بیابان‌زایی و خشکسالی ۲۰۲۴
دبیر کل سازمان ملل متحد در سخنرانی خود به مناسبت روز جهانی مبارزه با بیابان‌زایی و خشکسالی در سال ۲۰۲۴ اظهار کرد:
امنیت، رفاه و سلامت میلیاردها انسان متکی به سرزمین‌های پر رونق است که از زندگی، معیشت و اکوسیستم حمایت می‌کند، اما ما زمینی را که از ما حمایت می‌کند تخریب می‌کنیم. در هر ثانیه به‌اندازه حدود چهار زمین فوتبال از زمین‌های سالم خراب می‌شود.
همان‌طور که تمرکز روز جهانی امسال به ما یادآوری می‌کند، ما باید «متحد برای زمین» باشیم. دولت‌ها، کسب‌وکارها، دانشگاه‌ها، جوامع و همه باید دور هم جمع شوند و دست به اقدام بزنند. ما می‌دانیم که چه کاری باید انجام دهیم. این امر به‌وضوح در کنوانسیون سازمان ملل برای مبارزه با بیابان‌زایی بیان شده است و امروز در سی‌امین سالگرد کنوانسیون، جهان باید به‌طور چشمگیری سرعت اجرای آن را افزایش دهد. همچنین اطمینان حاصل شود که صدای جوانان در مذاکرات شنیده می‌شود. بیایید با هم بذرهای آینده‌ای پر رونق را برای طبیعت و بشریت بکاریم.
انتهای پیام/
