«معصومه ابتکار» معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست که به نمایندگی از «حسن روحانی» رییس جمهوری اسلامی ایران در نشست سران تغییرات آب و هوایی پاریس حضور دارد، روز سه شنبه دهم آذر در محل این اجلاس سخنرانی کرد و از برنامه ایران برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در بازه زمانی سال های ۲۰۳۰- ۲۰۲۱ میلادی خبر داد؛ پیشنهادهایی که در صورت عملیاتی شدن می تواند نقش مهمی در حل بحران زیست محیطی ایران داشته باشد.
«خشکسالی»، «مهاجرت»، «تغییر اقلیم»، «جنگ آب»، «انقراض گونه های جانوری» «ال نینیو»، «فرسایش خاک»، «بیابان زایی»، «جنگل زدایی»، «افزایش دما»، «خشکی تالاب ها، سفره های آب زیرزمینی، دریاچه ها و رودخانه ها»، «آلودگی هوا» و … . این ها تنها بخشی از بحران های محیط زیستی است که ایران، کشور چهار اقلیم و چهارفصلی که جلوه های زیبایی های طبیعی آن، چشم هر بیننده ای را خیره می کند طی سال های گذشته با آن درگیر بوده است.
بحران های محیط زیستی کشورمان در این سال ها تا جایی پیش رفته که بسیاری از ثروت های طبیعی ایران تا مرز غیر قابل بازگشتی نابود شده اند و آن ها که هنوز نور حیاتشان خاموش نشده نیز با مرگ تدریجی دست و پنجه نرم می کنند. گفتمان های آبی و محیط زیستی، برنامه ها و همایش ها متعدد برای حفظ میراث بجای مانده و تغییر رویه ای که آینده این کشور و نسل بعدی آن را تهدید می کند نیز کار بجایی نبرده اند و تاکنون سیاست گذاری ها برای رفع بحران های محیط زیستی کشور، به تشکیل کارگروه و تلاش های کم ثمر محدود بوده است.
اکنون و در حالی که ۱۳۵ تن از سران کشورهای جهان که ایران نیز در میان آن ها حضور دارد، برای چاره اندیشی و همفکری پیرامون مساله های محیط زیستی و در راس آن ها تغییر اقلیم و جلوگیری از تولید گازهای گلخانه ای در پاریس گرد هم آمده اند، این پرسش مطرح است که چرا کشورمان باوجود عمق بحران های محیط زیستی داخلی، موفقیت شایان ذکری در رفع آن ها کسب نکرده است. علاوه بر این این نگرانی مطرح است که اهمال در رسیدگی به این مساله، تبعات بدی را برای آینده کشورمان بدنبال داشته باشد.
در این خصوص ذکر چند نکته خالی از لطف نیست:
۱. سیاست زدگی را شاید بتوان بزرگ ترین مشکل و عامل اصلی رشد و ارتقای بسیاری از حوزه ها در ایران دانست. مشکلی که سال ها است چتر خود را بر سر حوزه های مختلف از زنان و کودکان و آموزش گرفته تا فرهنگ و هنر گسترده است. ولی بدون شک در زمان حاضر خطر سیاست زدگی در هیچ حوزه ای به اندازه محیط زیست جدی نیست. این عبارت که «بحران های محیط زیستی به دروازه شهرها رسیده و بزودی مهمان خانه و سفره مردم ایران خواهد بود» نه یک عبارت اغراق آمیز و بازی با کلمات، بلکه از هر زمان دیگری جدی تر است. با این وجود این موضوع جدی که ممانعت از هرچه بحرانی تر شدن آن نیازمند رسیدگی فوری از طریق قانون گذاری، استفاده از تجربه و تخصص گرایی و … است، بقدری زیر سایه این نگاه سیاست زده درهم تنیده و گره خورده که گشایش آن اکنون دشوارتر از هر زمان دیگری به نظر می رسد؛ و چه تلخ که نفس های محیط زیست ایران هر روز سنگین تر از دیروز می شود.
به این موضوع باید برخورد سخت و خشن با فعالان محیط زیستی با اتهام های سیاسی، قرار گرفتن سازمان محیط زیست و مسوولان آن زیر تیغ انتقاد نمایندگان و برخی دیگر از مسوولان و سودهای کلان برخی افراد و گروه ها از بی مهری با محیط زیست که کندی روند مقابله با بحران کنونی را بدنبال دارد نیز اضافه کرد.
۲. یکی از ظرفیت های بالا در رفع بحران های محیط زیستی، استفاده از ظرفیت مشارکت های مردمی است. مشارکتی که فایده و نتیجه بخش بودن آن پیشتر در خصوص مدیریت منابع آبی در برخی روستاها و شهرها اثبات شده است. ولی متاسفانه دولت و نهادهای مربوطه علاقه ی چندانی به شریک کردن مردم در مدیریت بحران های محیط زیستی ندارند. بویژه که مهم ترین شرط های موفقیت در استفاده از مشارکت مردمی را می توان صراحت در خصوص عمق بحران، آگاهی بخشی کامل و صادقانه به مردم و اذعان به اشتباه های صورت گرفته و آمادگی برای رفع آن ها حتی باوجود تبعات سنگین عنوان کرد؛ نکته ای که بسیاری از مسوولان در کشور ما میانه ی خوبی با آن ندارند.
۳. فعالان محیط زیستی که سال ها نابودی تدریجی منابع طبیعی ایران را شاهد بودند و در دولت گذشته-به عنوان دولتی که بسیاری از سیاست های آن در حوزه محیط زیست، تشدید بحران امروزی را بدنبال داشت- فریادهای هشدار آن ها خاموش شد امیدوار هستند با حصول توافق هسته ای و رفع تحریم ها و در نتیجه کاسته شدن از مشکل های مالی دولت، رفع بحران های محیط زیستی به یکی از اولویت های اصلی دولت تبدیل شود. بحران هایی که در صورت ادامه آن ها به شیوه ی کنونی، ایران را در آینده برای فرار از خشکسالی، جنگ آب و … بر سر میز مذاکره ای خواهد نشاند که کشورمان در آن دست برتری نخواهد داشت.
۴. یکی از مهم ترین گام ها در فایق آمدن به هر مشکلی را می توان افزایش آگاهی های عمومی در خصوص چرایی بروز و چگونگی رفع آن دانست. فقدان این آگاهی در خصوص مشکلات محیط زیستی در میان مردم ایران در کنار کم کاری و بی توجهی رسانه ها و نهادهای مربوطه به لزوم رفع آن، مبارزه با این بحران ها را بسیار دشوار کرده است.
اکنون و در شرایطی که خطر و تهدید پدیده «ال نینیو»هر روز بیش از گذشته از سوی کارشناسان هواشناسی و محیط زیست اعلام می شود و درحالی که بسیاری از رسانه های جهان در تلاش هستند مردم را برای آنچه تبعات بحرانی و غیرقابل توصیف این پدیده عنوان می شود آماده کنند، چند درصد از مردم ایران نسبت به این مساله آگاهی دارند؟ رسانه های ایران تا چه اندازه به این موضوع پرداخته اند؟
ال نینیو یکی از چرخه های مشهور آب و هوایی جهان است که هر ۲ تا ۷ سال یک بار باعث ایجاد ناهنجاری های بزرگی در آب و هوای سراسر زمین می شود؛ از جمله این ناهنجاری ها می توان به سیلاب های ناگهانی، خشک سالی، قحطی و اپیدمی اشاره کرد.
افزون بر مساله ال نینیو، نبود اگاهی در بسیاری دیگر از حوزه ها تاکنون لطمه های فراوانی به جای گذاشته است. این در حالی است که با سرمایه گذاری در این خصوص، علاوه بر داشتن مردمی حساس به جنبه های محیط زیستی و کوشا در محافظت از میراث طبیعی، بار قابل توجهی از مسوولیت های این حوزه از دوش دولت برداشته خواهد شد.
۵. تغیر اقلیم پدیده ای بسیار جدی است و حتی جدی تر از آن، نیاز به چاره اندیشی در خصوص چگونگی برخورد با این پدیده است. اکنون ایران، در حالی بر یکی از صندلی های نشست پاریس تکیه زده است که بسیاری از کلانشهرهای آن با مشکل آلودگی هوا زیر تاثیر افزایش گازهای گلخانه ای روبرو است و تابستان های سوزان و بهارهای گرم و پاییزهای کم بارش گذشته، نشان از آغاز پدیده تغییر اقلیم در کشورمان دارد. در این برهه ضروری است دولت و سایر نهادها، با پذیرش کامل وجود این بحران و همچنین گفت و گوی صادقانه با مردم در این خصوص و دعوت از متخصصان و فعالان محیط زیستی، ایران را برای مبارزه با بحران و کاستن از عمق آن آماده کنند.(ایرنا)
