بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی ، ارضاء نیازهای بنیادین روانشناختی و انعطاف پذیری روانشناختی در کار با فرسودگی شغلی

توضیحات :

مجله علمی پژوهشی سلامت کار ایران

دوره ۱۶ – شماره ۶ – سال ۱۳۹۸

نویسندگان : عاطفه همایونی ، فرشته همایونی ، صدیقه همایونی

چکیده :

زمینه و هدف: فرسودگی شغلی واکنشی طولانی مدت به محرک ­های تنش ­زای عاطفی و میان فردی مزمن در شغل است، و توسط سه بعد خستگی عاطفی، مسخ شخصیت و کاهش پیشرفت فردی تعریف می­ شود. پژوهش­ های متعددی به بررسی تاثیرات منفی فرسودگی شغلی بر کارکنان و سازمان­ هایشان پرداخته ­اند. این مطالعات بر اهمیت شناسایی عوامل پیش­ بین این پدیده با اهداف پیشگیری و مداخله تاکید می ­کنند. از این ­رو پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه‌ی ویژگی­ های شخصیتی، ارضاء نیازهای بنیادین روانشناختی مرتبط با کار و انعطاف­ پذیری روانشناختی در کار با فرسودگی شغلی انجام شد.

روش بررسی: پژوهش حاضر بر اساس هدف کاربردی و بر اساس نحوه گردآوری داده­ ها توصیفی-همبستگی م ی­باشد. جامعه‌ی آماری ‌این پژوهش شامل کلیۀ کارمندان دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف ­آباد بود که از میان آنان ۲۰۰ نفر به شیوۀ نمونه­ گیری تصادفی خوشه­ ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. داده ­ها با استفاده از مقیاس شخصیت پنج عاملی نئو (NEO-FFI-R)؛ کاستا و مک­ کرا (۱۹۹۱)، مقیاس نیازهای بنیادین روانشناختی مرتبط با کار؛ ون­دن بروک و همکاران (۲۰۱۰)، پرسشنامه پذیرش و عمل مرتبط با کار )WAAQ(؛ باوند و همکاران (۲۰۱۳) و پرسشنامه فرسودگی شغلی مسلش و جکسون (۱۹۸۱) جمع­ آوری شد. داده ­ها بوسیلۀ آزمون­ های آماری ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه ۲۱  مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته­ ها: نتایج تحلیل همبستگی پیرسون نشان داد که بین نیاز به خودمختاری (۰/۴۹-=r، ۰/۰۱p<)، شایستگی (۰/۳۶-=r، ۰/۰۱p<)، و ارتباط (۰/۴۶-=r، ۰/۰۱p<) با فرسودگی شغلی رابطه منفی معنادار وجود دارد. همچنین بین انعطاف ­پذیری روانشناختی در محل کار با فرسودگی شغلی (۰/۳۸-=r، ۰/۰۱p<) و ابعاد خستگی عاطفی (۰/۲۶-=r، ۰/۰۱p<)، مسخ شخصیت (۰/۲۸-=r، ۰/۰۱p<) و عدم موفقیت فردی (۰/۲۶-=r، ۰/۰۱p<)  رابطه منفی معنادار وجود دارد. از بین ابعاد شخصیت، برون­گرایی (۰/۵۱-=r، ۰/۰۱p<)، وظیفه­ شناسی (۰/۳۵-=r، ۰/۰۱p<)، و توافق ­پذیری (۰/۲۹-=r، ۰/۰۱p<) با رابطۀ منفی و روان ­رنجورخویی با رابطۀ مثبت (۰/۴۳=r، ۰/۰۱p<)  با فرسودگی شغلی رابطۀ معنادار دارند. علاوه ­براین، نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان داد که برون گرایی، خودمختاری، وظیفه­ شناسی، ارتباط و انعطاف­ پذیری با رابطۀ منفی نقش معناداری (۰/۰۵p<) در پیش ­بینی فرسودگی شغلی کارکنان دارند. این متغیرها قادرند در مجموع %۴۵ از تغییرات فرسودگی شغلی را پیش ­بینی کنند. خستگی عاطفی، به ترتیب از طریق خودمختاری و ارتباط قابل پیش ­بینی است. این متغیرها می­ توانند ۴۴% از پراکندگی­ های خستگی عاطفی را به صورت معنادار پیش­ بینی نمایند (p<0/001). نتایج همچنین نشان داد که برون گرایی و وظیفه­ شناسی قادر هستند ۲۵% از پراکندگی­های عدم موفقیت فردی را پیش ­بینی نمایند (p<0/001). سرانجام، وظیفه­ شناسی و انعطاف­ پذیری می‌توانند ۱۲/۱%از پراکندگی‌های مسخ شخصیت را بصورت معنی‌دار پیش‌بینی نمایند (p<0/001).

نتیجه گیری: با توجه به نتایج مطالعه حاضر می ­توان نتیجه گرفت که انعطاف ­پذیری روانشناختی، ارضاء نیازهای بنیادین روانشناختی و ویژگی­ های شخصیتی، خصوصاً برونگرایی نقشی کلیدی در توسعه فرسودگی شغلی دارند، و بنابراین باید به طور منظم در پژوهش و درمان فرسودگی در نظر گرفته شوند. بر اساس نتایج این مطالعه به مدیران پیشنهاد می ­شود که در خصوص استخدام کارکنان، کارکنانی را با ویژگی­ های شخصیتی برونگرایی، توافق ­پذیری، وظیفه­ شناسی و انعطاف­پ ذیری بالا و روان ­رنجورخویی پایین انتخاب کنند. همچنین شرایط محیط کاری را به گونه ­ای تغییر دهند که نیازهای بنیادی کارکنان ارضاء شود.

واژه‌های کلیدی : ویژگی های شخصیتی ، نیازهای بنیادین روانشناختی ، انعطاف پذیری روانشناختی ، فرسودگی شغلی

<< ادامه مطلب را در فایل پیوست مطالعه فرمایید >>

دانلود فایل