ارزیابی شدت روشنایی و دمای رنگ نور و ارتباط آن با خستگی بینایی در کارکنان اداری شهر همدان در سال ۱۳۹۶

توضیحات :

مجله علمی پژوهشی سلامت کار ایران

دوره ۱۷ – شماره ۱ – سال ۱۳۹۹

نویسندگان : رستم گلمحمدی ، زهرا پیرمرادی ، مجید معتمدزاده طرقبه ، جواد فردمال

چکیده :

زمینه و هدف: روشنایی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر سلامت ذهنی کارکنان و عملکرد آن­ها تأثیرگذار است، روشنایی مناسب برای محیط کار و دید خوب ضروری است و باید برای کارهای بصری که در محیط کار انجام می شود مناسب باشد.
روشنایی مطلوب یکی از مهم‌ترین مباحث تأمین شرایط فیزیکی اماکن مختلف به‌ویژه محیط کار است و می­تواند شرایط راحتی کار بخصوص آسایش بصری را فراهم نماید. نمی­توان زندگی بر روی زمین را بدون وجود روشنایی تصور نمود. نقص در ویژگی‌های کمی و کیفی روشنایی در محیط کار می‌تواند سبب اختلال در آسایش بینایی و کاهش بهره‌وری و عملکرد فرد شود. بنابراین، بررسی شدت روشنایی و دمای رنگ نور برای حفظ و ارتقاء سلامت کارکنان ضروری است. کمیت و کیفیت روشنایی می­تواند بر سلامت روحی روانی افراد نیز تأثیر بگذارد. به‌طور مثال یکی از عوامل مرتبط با افسردگی، نقص در کمیت و کیفیت روشنایی محیط می‌باشد. از مهمترین خصوصیات روشنایی و دمای رنگ می باشد. دمای رنگ روشنایی نقش مهمی در تامین نیازهای روحی و روانی انسان در محیط کار ایفا می کند. طبق استاندارد اروپاییEN 12665 آسایش بصری به شرایطی که فرد از لحاظ ذهنی در محیط کار آسایش داشته باشد، تعریف می­شود. دمای رنگ بر خصوصیات فیزیکی و فیزیولوژیکی انسان ها تاثیر گذارند. دمای رنگ بر خستگی بینایی و خستگی ذهنی کارکنان اثر گذار است. انتخاب مناسب دمای رنگ محیط کار برای کارکنان محیط کار ضروری است.  انتخاب دای رنگ مناسب برای محیط کار به آسایش بصری و کاهش خواب آلودگی کمک کننده خواهد بود. مطالعات نشان داده اند که روشنایی نامطلوب و ناکافی موجب افزایش ریسک آسیب های بینایی و ارگونومیک در دراز مدت می شود. مطالعات مربوط به روشنایی در محیط های صنعتی بیشتر انجام شده و محیط­های اداری و عمومی کمتر مورد توجه قرار گرفته اند. این مطالعه با هدف ارزیابی شدت روشنایی و دمای رنگ و ارتباط احتمالی آن با خستگی بینایی در کارکنان اداری شهر همدان انجام گرفت.

روش بررسی: این مطالعه مقطعی در ۵۰ اتاق اداری و بین۷۰ نفر از کارمندان ستادی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی همدان و بصورت نمونه گیری تصادفی انجام شد. در این مطالعه مقطعی شدت روشنایی موضعی در سطح کار و در ارتفاع سطح چشم فرد، در محل دید کاربر انجام شد و زاویه­ها و فاصله­ها دقیقاً مراعات گردید و اندازه­گیری با حضور کاربر انجام شد تا در صورت وجود نیم­سایه یا عوامل دیگر شرایط عیناً لحاظ گردد، شدت روشنایی عمومی بر اساس الگوی انجمن مهندسین روشنایی بر حسب لوکس و دمای رنگ منابع روشنایی برحسب درجه کلوین در سطح کار با استفاده از دستگاه جدید کلوین‌متر و طیف‌سنج Sekonic, C-۷۰۰۰  که دستگاه دارای قابلیت اندازه­گیری هم‌زمان شدت روشنایی (فوت کندل/لوکس)، دمای رنگ، شاخص تجلی رنگ و طول موج را دارا است  اندازه­گیری شد. دستگاه دارای دقت یک نانو متر می باشد. از پرسشنامه خستگی بینایی که دارای ۱۵ سوال و چهار مولفه استرس چشمی، اختلال دید، اختلال سطح چشم و مشکلات خارج چشمی برای این منظور استفاده گردید. نمره­گذاری این پرسشنامه بر اساس طیف لیکرت و از۰ تا ۱۰ و از وجود ندارد تا بسیار شدید درجه‌بندی‌شده است.

یافته‌ها: در این مطالعه میانگین سنی افراد مورد مطالعه ۴۶/۷±۱۸/۴۲ سال بود که حداقل ۲۵ و حداکثر آن‌ها ۶۲ سال به دست آمد. در این مطالعه متوسط شدت روشنایی عمومی اتاق‌های مورد بررسی ۱۱۶±۵۷/۴۳۷ لوکس و متوسط شدت روشنایی موضعی در سطح کار ۱۰۹±۱۶/۳۴۱ و در سطح عمود ۱۹۵±۱۳/ ۳۰۷ لوکس اندازه‌گیری شد. همچنین شدت روشنایی، عمومی، موضعی در سطح کار و سطح عمود به ترتیب ۶/۳۰%، ۹/۳۳% و ۴/۳۸% کمتر از حد الزام کشوری (وزارت بهداشت) بود. میانگین دمای رنگ در طول مدت کاری در ۵۶% از اتاق‌ها بیشتر از۴۰۰۰درجه کلوین بود. فراوانی خستگی بینایی کم‌ وزیاد به ترتیب ۴/۶۱%و ۶/۳۸% بود. نتایج مطالعه نشان داد که افرادی که در اتاق‌های با دمای رنگ کمتر از ۴۰۰۰ درجه کلوین بودند فراوانی خستگی بینایی زیاد در این افراد بیشتر مشاهده گردید. بین شدت روشنایی و خستگی بینایی کارکنان در طول مطالعه از لحاظ آماری ارتباط معناداری وجود داشت. آزمون کای دو ارتباط بین شدت روشنایی موضعی و خستگی بینایی افراد مورد مطالعه را تایید نمود(p<0.05). توزیع شدت روشنایی در اغلب سطوح محیط­های کاری بررسی‌شده به‌طور عمده از نسبت یکنواختی مطلوب برخوردار نبود (کمتر از ۶/۰). در نهایت بروز خستگی بینایی ابراز شده از طرف کارکنان قابل‌توجه بوده است.

نتیجه‌گیری: شدت روشنایی عمومی و موضعی از حد مجاز (الزام) کشوری کمتر، و دارای وضعیت نامناسبی از لحاظ کمی و کیفی بود. میزان توزیع شدت روشنایی در اتاق­های اداری نامطلوب بود. همچنین دمای رنگ و شدت روشنایی با خستگی بینایی ارتباط معناداری دارد؛ در اتاق‌های اداری که در طول روز بیشتر از نور مصنوعی استفاده می‌کردند خستگی بینایی افراد قابل‌توجه بوده است. در اتاق‌هایی که دمای رنگ نزدیک به دمای رنگ نور خورشید بود افراد از خستگی بینایی کمتری برخوردار بودند. از عوامل ایجاد کیفیت نامطلوب نور کافی نبودن تعداد منابع روشنایی و همچنین استفاده لامپ‌های فلورسنت نور سرد و نامناسب بودن دمای رنگ برخی از چراغ‌ها و حتی رنگ سطوح داخلی و زاویه قرارگیری میز کار فرد نسبت به پنجره و استفاده از پرده بارنگ تیره که نور طبیعی را عبور نمی‌دهد، بود که بیانگر آن است که در طراحی روشنایی و عوامل محیطی مربوط به محیط اداری به کمیت و کیفیت منابع نور و عوامل محیطی تأثیرگذار بر روشنایی مناسب و راحتی دید افراد کمتر مورد توجه بوده است.  نقص در شدت روشنایی مصنوعی و دمای رنگ منابع برآسایش بینایی کارمندان اداری تأثیر گذاشته و باعث افزایش خستگی بینایی کارمندان گردیده است. با توجه به مطالعه صورت گرفته لازم است ضمن توجه به اصلاح سیستم روشنایی مصنوعی این اماکن، آموزش­های کافی جهت پیشگیری از اختلالات بینایی مرتبط با آن در کارکنان اداری مد­نظر قرار گیرد.

واژه‌های کلیدی : روشنایی ، شدت روشنایی ، دمای رنگ ، خستگی بینایی

<< ادامه مطلب را در فایل پیوست مطالعه فرمایید >>

دانلود فایل