ارائه الگویی برای ارزیابی کمی تاب آوری سیستم های فنی-اجتماعی با استفاده از مدل های تصمیم گیری چند معیاره : مطالعه موردی در یکی از سایت های نفتی

توضیحات :

مجله علمی پژوهشی سلامت کار ایران

دوره ۱۷ – شماره ۱ – سال ۱۳۹۹

نویسندگان : غلامعباس شیرالی ، دکتر یاسر طهماسبی ، داود افشاری ، مهندس لیلا محمد صلاحی

چکیده :

زمینه و هدف: امروزه مشکل عمده در حوزه­ی ایمنی صنعتی این است که اکثر روش­های سنتی ارزیابی ریسک و مدیریت ایمنی به تنهایی جوابگوی نیاز تکنولوژی و صنایع پیچیده ­ی امروزی نیستند؛ به عبارت دیگر، روش­های سنتی، نظیر آنالیز ریسک و ارزیابی احتمال ایمنی، در عمل قادر به ارائه­ ی بسیاری از راه حل ­های مورد نیاز برای صنایع امروزی نمی­باشند. برای این ادعا دلایل مختلفی وجود دارد، مهم­ترین این دلایل، ریشه داشتن آنها در مدل­های بسیار ساده ­ی حادثه به عنوان زنجیره دلیل–اثر می­باشد. با این توصیف، هدف این پژوهش ارائه الگویی برای ارزیابی تاب­آوری سیستم­ های فنی-اجتماعی مبتنی بر مدل­های تصمیم­ گیری چند معیاره می­باشد.

روش بررسی: در این تحقیق پس از شناسایی شاخص­های تاب­آوری از طریق بررسی متون و مصاحبه با کارشناسان مجرب این صنعت، اطلاعات مربوط به این شاخص­ها در واحدهای عملیاتی صنعت مذکور از طریق مصاحبه ­ی نیمه ساختار یافته با ۱۶ نفر از اپراتورهای با تجربه که میانگین سابقه ­ی کاری آنها بیش از ۱۰ سال بود، جمع ­آوری گردید. موضوعات مصاحبه در حیطه­ های ظرفیت ضربه­ گیری سیستم، حاشیه ­های ایمنی، تحمل سیستم، تعاملات متقابل چندسویه، درس گرفتن از رویدادهای ناگوار و همچنین رویدادها و فعالیت ­های عادی، انعطاف ­پذیری سیستم، پیش ­بینی رویدادهای مترقبه و غیرمترقبه، توجه به مسئله­ ی پیش آمده در سیستم و پاسخ به موقع و مناسب تعیین گردید. سپس برای تعیین وزن شاخص ­ها از روش آنالیز مؤلفه­ ی اصلی و برای تعیین رتبه­ ی واحدهای مختلف از  روش تاپسیس استفاده شد.

یافته­ ها: نتایج حاصل از آنالیز شاخص­ها نشان دادند که سه شاخص ظرفیت ضربه ­گیری (۴۳/۰)، توجه (۳۹/۰) و فرهنگ آموختن (۳۶/۰) دارای بیشترین وزن و رتبه بوده و شاخص­های تحمل (۲۶/۰) و تعاملات متقابل چند سویه (۲۱/۰) دارای کمترین وزن و رتبه می­باشند. بر این اساس واحدهای ۱۱، ۳ و ۲ نیز بهترین رتبه را از نظر شاخص­های تاب ­آوری به خود اختصاص دادند. همچنین با بررسی رتبه­ های بدست آمده که مبتنی بر نزدیکی مقدار شاخص مورد نظر به راه­ حل ایده ­آل می­باشد مشخص شد که  کمترین فاصله از راه حل ایده ­آل مثبت مربوط به واحد  ۱۱ و بیشترین فاصله از راه حل ایده ­آل منفی مربوط به واحد ۶  است. بنابراین واحد ۱۱ نسبت به سایر واحدها در اولویت کمتری برای اصلاح قرار می­گیرد و واحد ۶ که کمترین شاخص نزدیکی را دارد در اولویت بیشتری برای اصلاح نسبت به سایر واحدها قرار دارد. بر این اساس، واحدهای ۲، ۳ و ۱۱ بهترین رتبه را از نظر شاخص­ های تاب­ آوری دارند و واحدهای ۶، ۷ و ۸  ضعیف­ترین رتبه را از نظر این شاخص ­ها به خود اختصاص داده ­اند.

نتیجه­ گیری:  نتایج حاصل از آنالیز شاخص ­ها و رتبه بندی واحدها نشان داد که روش آنالیز مؤلفه­ ی اصلی (PCA) و روش ترجیح براساس مشابهت به راه حل ایده‌آل (TOPSIS) برای ارزیابی تاب ­آوری سیستم­ های پیچیده گزینه­ های قابل قبولی محسوب می­شوند. زیرا به خوبی نقاط ضعف و قوت سیستم را از نظر تاب­آوری و بر اساس اطلاعات ورودی در اختیار محقق قرار می­دهند. بنابراین مدیران و تصمیم ­گیران صنعت مذکور می­توانند با استناد به نتایج این مطالعه، نه تنها نقاط ضعف خود، بلکه نقاط قوت صنعت خود را از دیدگاه مهندسی تاب­ آوری شناسایی و  در جهت بهبود و ارتقا آنها با تدوین برنامه­های فنی و کاربردی جامع اقدام نمایند.

واژه‌های کلیدی : تاب‌آوری ، ایمنی ، ریسک ، ارزیابی ، فنی – اجتماعی

<< ادامه مطلب را در فایل پیوست مطالعه فرمایید >>

لطفا برای دانلود “ارائه الگویی برای ارزیابی کمی تاب آوری سیستم های فنی-اجتماعی با استفاده از مدل های تصمیم گیری چند معیاره : مطالعه موردی در یکی از سایت های نفتی” از لینک زیر استفاده نمایید.

دانلود فایل