فرونشست زمین، پدیده ای خطرآفرین و زلزله ای خاموش است که بی توجهی به آن ممکن است به خسارت مالی، جانی و حتی بحران های اجتماعی منجر شود، اما با این وجود، این پدیده قابل پیش بینی و پیشگیری است.
فرونشست می تواند در اثر پدیده های طبیعی زمین شناسی مانند زمین لرزه، انحلال سنگ های گچی، نمکی یا آهکی، آب شدن یخ ها و حرکت آرام پوسته و خروج گدازه از پوسته جامد زمین یا فعالیت های انسانی مانند معدنکاری، برداشت سیالات زیرزمینی مانند آب های زیرزمینی، نفت یا گاز ایجاد شود، اما به گفته کارشناسان، کاهش شدید سطح آب های زیرزمینی، مهمترین دلیل فرونشست زمین در ایران است.
کاهش بارش، مدیریت نکردن مصرف آب در بخش کشاورزی، رعایت نکردن سهمیه برداشت آب توسط برخی کشاورزان و استفاده از روش های سنتی آبیاری، افزایش مصرف آب توسط صنایع و مردم موجب شده است تا بخش قابل توجهی از منابع آبی خشک شود و سطح سفره های زیرزمینی بشدت پایین بیاید.
این مساله موجب شده تا حفره های تهی از منابع آبی در اثر وارد آمدن فشار طبقات فوقانی زمین فرو بریزد و پدیده فرونشست زمین در بسیاری از مناطق اتفاق بیفتد.
بررسی ها نشان می دهد اکنون بیش از ۱۵۰ کشور از جمله ایران با این پدیده روبرو هستند.
به گفته کارشناسان، از آن جا که نشست زمین، حادثه‌ای تدریجی است و مانند سیل و زلزله به یکباره رخ نمی دهد، مسئولان و مردم نیز نسبت به آسیب‌های آن توجه چندانی ندارند.
طبق اطلاعات موجود، تاکنون پنج مورد فرونشست زمین دراستان اصفهان گزارش شده است.
فرونشست های استان در اراضی جنوب فرودگاه شهید بهشتی، گلشهر، اردستان، روستای پرمه حیدرآباد در بخش چنارود چادگان و شهر دامنه شهرستان فریدن رخ داده است.
با توجه به اهمیت موضوع، چندی پیش کارگروه مخاطرات فرونشست و زلزله به ریاست حجت الله غلامی مدیرکل راه وشهرسازی استان و با حضور منصور شیشه فروش مدیرکل مدیریت بحران استانداری، محمدرضا هزاره مدیرکل نظارت وارزیابی سازمان زمین شناسی کشور و اعضای این کارگروه از دستگاه های اجرایی مختلف در اداره کل راه و شهرسازی استان اصفهان شکل گرفت.
این کارگروه قرار است با مشارکت دانشگاه اصفهان، مطالعات جامعی در استان انجام شود تا مناطقی که بیشترین احتمال فرونشست زمین در آنها وجود دارد، مشخص شود.
بر اساس ارزیابی کارشناسان و مسئولان حاضر در این کارگروه، پیگیری و کنترل پدیده فرونشست زمین در شهرستان های کاشان، شهرضا، بُرخوار و میمه، اردستان، گلپایگان، آران و بیدگل و فریدن در اولویت قرار دارد.
همچنین مقرر شده است تا گزارش هایی مبنی بر پایش لحظه ای و دقیق تر از کاهش سطح آب های زیرمینی توسط شرکت آب منطقه ای اصفهان تدوین شود تا از طریق آن بتوان برنامه های عملیاتی جامعی پیاده کرد.
حجت الله غلامی مدیرکل راه و شهرسازی استان اصفهان در سومین جلسه این کارگروه، که اوایل هفته جاری برگزارش، فرونشست را یک زلزله خاموش نامید و در باره ضرورت اطلاع رسانی و آموزش های لازم برای مصرف بهینه آب های زیر زمینی به عموم و کشاورزان تاکید کرد.
منصور شیشه فروش مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان نیز در این جلسه با تاکید بر ضرورت انجام مصوبات این کارگروه توسط دستگاه های عضو، از دستگاه های مربوطه خواست تا ضمن مشارکت برای رفع مشکلات، با ارائه پیشنهادها، راهکارهای لازم برای برون رفت و پیشگیری از این پدیده ناگوار را تسهیل بخشند.
همچنین محمدرضا هزاره مدیرکل نظارت و ارزیابی سازمان زمین شناسی کشور در باره ضرورت آشنایی مردم با عواقب مصرف بیش از حد آب و حفر چاه های غیرمجاز تاکید کرد.
جمع بندی نظرات کارشناسان و مسئولان حاکی از آن است که راهکارهایی برای جلوگیری از این پدیده وجود دارد که مهمترین آن مصرف بهینه آب بویژه کاهش استفاده از آب های زیرزمینی است.
تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها، فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی، خرید چاه‌های کم بازده از کشاورزان، نصب کنتورهای هوشمند و جایگزینی پساب از دیگر راهکارهایی است که می تواند در کنترل فرونشست زمین مفید باشد.
آموزش لازم به کشاورزان و عموم مردم از سوی سازمان جهاد کشاورزی، شرکت آب منطقه ای و شرکت آب و فاضلاب در راستای مصرف بهینه آب و جلوگیری از هدررفت ها و خالی شدن سفره های زیر زمینی، مهمترین راه پیشگیری از این پدیده به شمار می رود.
از سوی دیگر، مسئولان مسکن و شهرسازی نیز باید نسبت به مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و تأسیسات شهری اهتمام ورزند، ضمن اینکه آگاهی بخشی به مردم و فرهنگ سازی برای مقابله و پیگیری از بحران نیز ضرورت دارد.
بهسازی و مقاوم سازی تاسیسات و منازل نیز راهکاری دیگر برای کاهش اثرات مخرب پدیده فرونشست زمین محسوب می شود.
طبق آمار و ارقام، تاکنون ۵۰ هزار واحد مسکونی در روستاها و شهرهای استان اصفهان با دریافت تسهیلات از بنیاد مسکن منازل خود را مقاوم سازی کرده اند.
استان اصفهان با دارا بودن ۱۰ درصد از بافت فرسوده کشور، ۴۰ درصد جمعیت را در این بافت جای داده است و همین آمار خود یک هشدار محسوب می شود که باید برای بهسازی
و مقاوم سازی خانه ها با سرعت و جدیت بیشتری عمل کنیم.
مضاف بر این ذکر این نکته نیز الزامی است که بررسی پدیده فرونشست زمین و از همه مهمتر آمادگی برای مقابله با خطرات پنهان این پدیده طبیعی نیازمند ورود جدی و همه جانبه مسئولان است. (ایرنا)
