نشست برخط «کاهش ریسک مخاطرات و تدوین برنامه اقدام آیندهنگر (مخاطرات زلزله، گردوغبار و آلودگی هوا)» در روز یکشنبه ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ با حضور بیش از ۴۰۰ نفر از مسئولان، اساتید و علاقهمندان به این حوزه بهصورت حضوری و برخط برگزار شد.
سیویکمین نشست از سلسله نشستهای تخصصی در حوزه مدیریت بحران با موضوع «کاهش ریسک مخاطرات و تدوین برنامه اقدام آیندهنگر (مخاطرات زلزله، گردوغبار و آلودگی هوا)» توسط پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت سوانح طبیعی با همکاری مؤسسه پژوهشی توسعه علوم، کاربردها و فناوریهای فضایی دانشگاه تهران و با حضور بیش از ۴۰۰ نفر از مسئولان، اساتید و علاقهمندان به این حوزه بهصورت حضوری و برخط در پژوهشکده برگزار شد.
این نشست با حضور و سخنرانی دکتر مجید فخری رئیس سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، دکتر محمودرضا دلاور استاد دانشگاه تهران و رئیس اندیشکده مدیریت هوشمند بحران، دکتر محمدرضا قائم مقامیان استاد پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله و دکتر علی درویشی بلورانی دانشیار گروه سنجش از دور و GIS دانشگاه تهران برگزار گردید.
تهیه بانک دادهها در دورههای بلندمدت برای مقایسه سریهای زمانی ضروری است
مجید فخری رئیس سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح ضمن حضور در این نشست به مشارکت سازمان جغرافیایی به منظور تهیه اطلس مخاطرات طبیعی کشور اشاره کرد و خاطرنشان نمود که سازمان جغرافیایی از گذشتههای دور در کمک به مدیریت بحران به ویژه در حوزه مخاطرات نقش داشته اما از سیل سال ۱۳۹۸ این اقدامات به صورت هدفمندتری دنبال شد و همکاریهای مشترکی با سازمان مدیریت بحران آغاز گردید.
ایشان افزود که در ابتدا به دلیل نبود دادههای مناسب، نتیجه لازم حاصل نشد و لذا اقدام به طراحی و ایجاد سامانهای به منظور جمعآوری دادههای آماری گردید.
فخری تأکید کرد برای تهیه زیرساخت آیندهنگری، سامانههای دادهبرداری مناسبی در زمینههای مختلف وجود ندارد و امکانات موجود تنها برای دید کلی نسبت به بحران کاربرد دارند و برای فرآیند درست تحلیلی، کمک چندانی نمیکنند. مدیریت دانش مخاطرات در کشور با ضعف عمدهای مواجه است؛ مستندسازی و تحلیل و استفاده از دانش مخاطرات در مخاطرات بعدی مهم و ضروری است.
همچنین ایشان بر ضرورت توسعه ابزارهای شناخت و استفاده از آنها در بلندمدت برای پیشبینی و ایجاد الگوهایی برای تصمیمگیری بهتر در رخدادهای آینده تأکید کرد و در ادامه توصیه کرد که فرهنگ اعتماد به دادههای علمی باید در مسئولین نهادینه گردد.
ایشان در ادامه، بر تهیه بانک دادهها در دورههای بلندمدت برای مقایسه سریهای زمانی و سرمایهگذاری بلندمدت و صبوری، پشتکار و همکاری دستگاههای مختلف و همچنین مردم تأکید نمود و در پایان گفت: تبادلپذیری دادهها در کشور علیرغم تلاشهای صورتگرفته، با مشکل مواجه است که این برطرف ساختن آن، نیازمند هماهنگی دستگاههای مختلف و ایجاد و توسعه رصدخانهها برای دستیابی به دادههای علمی در مناطق مختلف کشور است.
ما روشهای بسیار دقیق برای تحلیل مسائل نیاز نداریم
محمودرضا دلاور استاد دانشگاه تهران و رئیس اندیشکده مدیریت هوشمند بحران پیرامون مدیریت بحران از منظر دیتا ساینس، نقش مهندسی نقشهبرداری و gis درمدلسازی بحرانها و تحلیل اثرات بحران، حاکمیت یا دیکتاتوری دیتا، قطعیت و عدم قطعیت دیتاها به ارائه بحث پرداخت.
ایشان در ابتدا ضمن بیان عمده بحرانهای به وقوع پیوسته در دنیا را تشریح کرد و مطالعه شورای جهانی علم در تأثیرات تغییرات اقلیمی و برنامه اقدام ۲۰۲۴- ۲۰۲۲ را عنوان مورد بررسی قرار داد.
دلاور فاکتورهای دیتاساینس را برشمرد و خاطرنشان کرد که علاوه بر مدلهای شبیهسازی، باید به تحلیل مدلهای فیزیکی هم پرداخت. سپس ایشان پیرامون آمایش سرزمین در کشور از ۱۴۰۰-۱۴۲۴ بحث نمود و در ادامه، پیرامون شهر هوشمند و تغییر ریسک و آسیبپذیری لحظه به لحظه آن و ضرورت مدلهای داینامیک برای تعیین ریسک به ارائه پرداخت.
وی در ادامه، در رابطه با مدیریت، امنیت، ارزش دیتاها و interoperability دیتاها و تلفیق و هماهنگی آنها و اهمیت تولید زیرساخت ملی اطلاعات مکانی سخن گفت و سپس به ارائه مطالعه بررسی زلزله در شهر تهران پرداخت و جزییات آن مانند گسلهای تهران و دوره بازگشت زلزله و پهنه توسعه مجاز، سطح آبهای زیرزمینی، مدلها و سناریوهای وقوع زلزله و میزان آسیببپذیری با روشهای مختلف و بررسی قطعیت و عدم قطعیت و دقت آنها با تئوریهای مختلف مثل منطق فازی و ahp و game theory را تشریح کرد و نقشههای مرتبط با آنها را ارائه نمود.
ایشان خاطرنشان ساخت که ما به روشهای بسیار دقیق برای تحلیل مسائل نیاز نداریم و میتوانیم از روشهای تقریبی که ما را در یک بازهای به جواب صحیح برساند، استفاده کنیم.
دلاور پیشنهاد تحلیل زلزله به عنوان مخاطره فراجوی در ایران را ارائه داد و بر اهمیت تخلیه و جابجایی بعد از زلزله تهران تأکید کرد و در ادامه مطالعات انجامشده در زمینه مسیریابی نیروهای امدادی، سیستم بافتآگاه آلودگی هوای تهران، الگوی خطر سیلاب در تهران و … را ارائه نمود.
جمعآوری اطلاعات، سختترین بخش در محاسبه ریسک است
محمدرضا قائم مقامیان: برای محاسبه ریسک زلزله نیاز به اطلاعات ساختمانی، جمعیتی و سرمایهها داریم و سختترین بخش در محاسبه ریسک، جمعآوری این اطلاعات است.
در این نشست، محمدرضا قائم مقامیان استاد پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله پیرامون لزوم مطالعات کاهش خطرپذیری و افزایش تابآوری لرزهای و نقش آن در توسعه پایدار به ارائه بحث پرداخت. ایشان در ابتدا ضمن اشاره به قرارگیری تقریباً تمامی مناطق مسکونی کشور در پهنه دارای خطر بالای زلزله، مشکلات شهرها در مواجهه با خطر زلزله از قبیل تمرکز و تراکم جمعیت و ساختمانها در شهرهای بزرگ، عدم رعایت سرانهها، عدم رعایت استانداردها در ساختوساز و کمبود فضاهای باز شهری و امکانات موردنیاز برای مدیریت بحران را برشمرد.
بیشتر بخوانید
نشست «کاهش ریسک مخاطرات زمینلرزه و سونامی (بررسی تجارب کشورهای ایران، ژاپن و مکزیک)»
ایشان ادامه داد: در مفهوم جدید Risk sensitive landuse planning به یک مخاطره بسنده نمیشود بلکه نقشه ریسک بر اساس مخاطرات مختلف تهیه و بر اساس آن پیرامون ساخت مستحدثات در مناطق شهری تصمیمگیری میگردد.
وی گفت: برای شناخت عواقب مخاطرات، اولین قدم این است که مخاطرات اولویتدار را بشناسیم و سپس باید برآورد خطر کنیم و پارامترهای در معرضیت را تعیین کنیم و پس از آن مسئله آسیبپذیری بررسی گردد. با ترکیب این عوامل محاسبه ریسک صورت میگیرد که مشخص میکند زلزله در کدام مناطق شهری و به چه میزان موجب خسارت میشود. قدم بعدی اقدامات در جهت کاهش ریسک است و باید اثرپذیری آن اقدام هم لحاظ شود و بر همین اساس میبایست اقدامات را بهینه نمود.
قائم مقامیان در ادامه مراحل ارزیابی ریسک را تشریح نمود و گفت: برای محاسبه ریسک نیاز به اطلاعات ساختمانی، جمعیتی و سرمایهها داریم و سختترین بخش در محاسبه ریسک، جمعآوری این اطلاعات است. در نتیجه محاسبه ریسک، میزان خسارت جانی، ساختمانی، اقتصادی و اجتماعی تعیین میگردد.
ایشان ضمن تأکید بر ضرورت توجه به response capacity (ظرفیت پاسخ) علاوه بر Hazard (خطر) و vulnerability (آسیبپذیری)، گفت: در شاخصهای مؤثر در خطرپذیری، علاوه بر خطر جنبش زمین و مخاطرات زمینشناختی و مسائل ژئوتکنیکی، مخاطرات ثانویه از قبیل انفجار، آتشسوزی، زمینلغزش و … را نیز لحاظ نمود. وی افزود: در برنامهریزی اقدامات میبایست خسارات غیرمستقیم را هم بررسی نمود که جمعآوری اطلاعات برای آن بسیار مشکل است.
قائم مقامیان در ادامه این نشست، مراحل ارزیابی ریسک زلزله شامل تحلیل و برآورد خطر (مطالعات لرزهزمینساخت، لرزهخیزی و برآورد خطر و مطالعات ریزپهنهبندی ژئوتکنیک لرزهای و خطر روانگرایی) و برآورد آسیبپذیری لرزهای و تعریف اقدامات کاهش خطر بهینه (تهیه بانک دادههای ساختمانی، جمعیتی، زیرساختها و سرمایهها، مطالعات آسیبپذیری ساختمانی و جانی، زیرساختها و آسیبپذیری اقتصادی و اجتماعی و تعریف برنامههای اقدام و بهینهسازی آن جهت کاهش حداکثری ریسک با توجه به محدودیت منابع) را به تفصیل مورد بررسی قرار داد.
ایشان در ادامه تأکید کرد: مطالعات ریسک multidisciplinary هستند و از دانش زلزله شناسی تا دانش ساختمان و دانش ریسک و دانش اجتماعی و اقتصادی را شامل میشوند.
وی در پایان، نمونه مطالعات انجامشده در زمینه محاسبه و تعیین میزان خسارات را بررسی کرده پیرامون مبحث تدوین برنامههای اقدام، به تهیه طرح اصلاح ساختارهای آسیبپذیر شهری، شناخت فضاهای تخلیه امن اضطراری، شناخت راههای اضطراری، برنامه عملیاتی برای تسریع در اقدامات امدادی و … اشاره نمود و گفت: شهرهای تهران، مشهد و تبریز به ترتیب سه شهر پرخطر از نظر خطر زلزله هستند.
عمده کانون گرد و غبار طوفان تهران در سال ۱۳۹۳، زمینهای کشاورزی بوده است
علی درویشی بلورانی دانشیار گروه سنجش از دور و GIS دانشگاه تهران به بررسی تدوین برنامه اقدام آینده نگر در کاهش ریسک گردوغبار و آلودگی هوا پرداخت.
در این نشست، علی درویشی بلورانی دانشیار گروه سنجش از دور و GIS دانشگاه تهران با موضوع تدوین برنامه اقدام آینده نگر در کاهش ریسک گردوغبار و آلودگی هوا به سخنرانی پرداخت. ایشان به طور کلی در رابطه با دو موضوع dust disaster risk reduction and management و چگونگی توسعه contingency plan یا همان برنامه اقدام آیندهنگر صحبت کرد.
ایشان سخنرانی خود را در پنج بخش گردوغبار، کانونهای مولد گردوغبار و مدلسازی و بررسی رفتار آن در منطقه خاورمیانه و ایران، تحلیل اثرات گردوغبار، ارزیابی ریسک و آسیبپذیری گردوغبار و در نهایت برنامه اقدام آیندهنگر ارائه نمود.
درویشی در ابتدا خاطرنشان کرد که اولین چالش مهم جهان در قرن ۲۱ در دنیا، تغییرات اقلیمی و دگرگونی آب و هوایی است و سیل، قحطی و wildfire جزو ده سوانحی است که بیشترین تلفات را در دنیا داشتند و sand storm و خشکسالی در بین ده سوانحی است که بیشترین تلفات را در خاورمیانه داشتند. در ایران نیز بیشترین تلفات به ترتیب مربوط به زلزله، سیل، زمینلغزش، خشکسالی است و گرد و غبار رتبه هشتم را به خود اختصاص داده است.
وی ضمن ارائه نقشه آلودگی هوا و طوفان گردوغبار، خاطرنشان ساخت که این نقشهها بر هم منطبق هستند و نشان میدهد بر یکدیگر تاثیرگذار هستند. ایشان دستهبندی طوفانهای گردوغبار را عنوان کرد و مواردی که انسان باعث به وجود آمدن آنها شده است، را تشریح و کمربندهای گردوغبار در نیمکره شمالی و جنوبی و آسیا را بررسی نمود.
ایشان در بخش دوم به بررسی مطالعاتی که در زمینه کانونهای مولد گردوغبار و مدلسازی و بررسی رفتار آن در منطقه خاورمیانه و ایران انجام شده، از جمله مطالعه کانونهای مولد گرد و غبار عراق، عربستان، ترکیه، ایران، مطالعه تغییرات پهنههای آبی و پتانسیل ایجاد گرد و غبار در حوضه دجله و فرات، مطالعه تخریب سرزمین در خوزستان، مطالعه تخریب سرزمین در تهران و طوفان گرد و غبار تهران در سال ۱۳۹۳ پرداخت و افزود خاورمیانه پتانسیل افزایش جمعیت را ندارد زیرا مراتع، تالابها و دریاچهها مولد گرد و غبار شدهاند، همچنین، عمده کانون گرد و غبار طوفان تهران در سال ۱۳۹۳، زمینهای کشاورزی بوده است.
درویشی در بخش سوم سخنرانی خود پیرامون تحلیل اثرات گردوغبار خاطرنشان کرد که بعد از شناخت پدیده، دانستن اثر آن ضرورت دارد و میتوان برای آن سناریوهایی را تعریف کرد. سپس مطالعات انجامشده در این بخش را ارائه نمود که از آن جمله میتوان به مطالعه سناریوهای طوفان گردوغبار در رتبه اول شهرهای آلوده دنیا (اهواز)، مطالعه رفتار طیفی نهال بلوط در گردوغبار، مطالعه رابطه گردوغبار با بستریشدههای بیماریهای قلبی و تنفسی بیمارستانی در شیراز، مطالعه اثر توده گرد و غبار بر اثر رفتار دما و گرما و مطالعه جذب تشعشعات خورشیدی توسط ذرات گرد و غبار اشاره نمود.
ایشان در بخش چهارم به موضوع ریسک و آسیبپذیری پرداخت و مطالعاتی از قبیل مطالعه کیفیت محیط زیست شهری و کیفیت زندگی در مناطق مختلف تهران، مطالعه تحلیل آسیبپذیری و ریسک شهر اهواز، مطالعه میزان آسیبپذیری مناطق روستایی مختلف ایران، مطالعه احیا هورالعظیم توسط game theory را بررسی نمود.
ایشان در بخش پنجم یعنی برنامه اقدام آیندهنگر دو پروژه را مورد بررسی قرار داد. پروژه اول، تهیه نقشه آسیبپذیری برپایه gis و پروژه دوم برنامه اقدام آیندهنگر برای بخش کشاورزی شهرستان اهواز به عنوان پایلوت با تهیه نقشه مخاطره و اسیبپذیری شهر اهواز و نقشه ریسک آن و ارائه مجموعهای از اقدامات و زمان آن اقدامات و دستگاه مسئول آن است.
در انتهای نشست نیز، فرصتی برای طرح پرسش و پاسخ از سوی شرکتکنندگان اختصاص داده شد که طی آن، پیرامون مباحث مطرحشده بحث و تبادل نظر شکل گرفت.
قابل ذکر است به شرکتکنندگانی که حداقل نیمی از نشست را در این وبینار حضور داشتهاند، گواهی حضور اعطا خواهد شد. گواهیهای این نشست بهصورت الکترونیک صادر و به آدرس ایمیل شرکتکنندگان ارسال خواهد شد.
انتهای پیام/
