نشست تخصصی «تغییر کاربری اراضی در نواحی روستایی» در روز چهارشنبه ۳۰ خردادماه ۱۴۰۳ توسط پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت سوانح طبیعی و با حضور بیش از سیصد و پنجاه نفر علاقهمند به مباحث مدیریت بحران، به صورت حضوری و برخط در سالن جلسات پژوهشکده سوانح طبیعی برگزار شد.
پانزدهمین نشست از سلسله نشستهای تخصصی در حوزه برنامهریزی و توسعه روستایی با موضوع «تغییر کاربری اراضی در نواحی روستایی» در روز چهارشنبه ۳۰ خردادماه ۱۴۰۳ توسط پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت سوانح طبیعی برگزار شد.
این نشست با سخنرانی دکتر حمید جلالیان عضو هیئتعلمی دانشگاه خوارزمی، مهندس سهیل منصوری معاون دفتر حفظ کاربری اراضی کشاورزی سازمان امور اراضی کشور و دکتر کاوه اسد پور، کارشناس شهرسازی و معماری دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران برگزار گردید.
در ابتدای این نشست، فرهاد عزیز پور ضمن خیرمقدم به این نکته تأکید نمود که تغییر کاربری اراضی جزو مباحث اولویتدار و تأثیرگذاری است که باید به آن توجه جدی شود. دبیر علمی نشست در ادامه به بررسی بستر مفهومی تغییر کاربری و برنامهریزی در خصوص آن پرداخت و بیان نمود که فضای ارتباطی در این حوزه مبتنی بر روابط و کنشها و متأثر از ابعاد اقتصادی و اجتماعی است.
حمید جلالیان عضو هیئتعلمی دانشگاه خوارزمی، سخنرانی خود را با موضوع تغییر و تحول کاربری اراضی در نواحی روستایی، ساختارها و سازوکارها آغاز و ضمن ارائه مقدمهای در ارتباط با دلایل شکلگیری تغییرات کاربری اراضی، به این نکته اشاره نمود که تأثیرپذیری از تحولات جهانی و ملی در عرصه های مختلف و ارتباط میان نواحی روستایی و شهری بالأخص در مناطق مطبوع و معتدل باعث شکلگیری تغییر کاربری زمین و دگرگونی های محیطی و زیستی شده است.عضو هیئتعلمی دانشگاه خوارزمی پاسخگویی به دو پرسش بنیادی را جزء مباحث اساسی در حوزه تغییرات کاربری اراضی دانست و عوامل تأثیرگذار بر تغییر کاربری اراضی در نواحی روستایی و ساختارها و سازوکارهای این تحولات را تشریح نمود. ایشان در بخش دیگر از ارائه خود، مفاهیم بنیادی و بنیانهای نظری تأثیرگذار در این حوزه را تبیین نموده و همچنین تحولات فضایی روستاهای کشور در دهههای اخیر را برشمرد که از مهمترین آنها میتوان به بالا رفتن قیمت زمین، ظهور طبقات اجتماعی جدید، افزایش آلودگیهای محیط زیستی و از بین رفتن هویت و فرهنگ روستایی اشاره نمود.جلالیان نمونههایی از تحولات فضایی روستاهای کشور در مناطق مختلف ازجمله شهرستان شمیرانات بخش لواسانات را ارائه نمود که درنهایت باعث تغییر سبک زندگی و ترکیب جمعیتی روستاهای این مناطق شده است. ایشان نبود قانون مشخص و مستقل برای تعیین محدوده میان روستا و شهر، عدم برخورد با متخلفان، تمایل به کسب درآمد از طریق فروش باغ و بالا بودن متوسط رشد قیمت زمین را از مهمترین عوامل تغییر کاربری اراضی برشمرد.
عضو هیئتعلمی دانشگاه خوارزمی در بخش پایانی صحبتهای خود، ضمن دستهبندی علتها و ساختارهای تأثیرگذار بر تغییر و تحول کاربری اراضی، مهمترین راهبرد در مدیریت تغییرات کاربری را تعیین علتها و ساختارهای تأثیرگذار و تجزیهوتحلیل لایهای علتها را برشمرد و تأکید داشت بایستی برای تغییر روندهای موجود و مدیریت پایدار منابع زمین، با تمرکز بر استعارههای برآمده از خبرگان جامعه و اصلاح گفتمان موجود، به آسیبشناسی نظاممند تحولات تغییر کاربری اراضی در مدیریت امور جامعه پرداخت.
سهیل منصوری معاون دفتر حفظ کاربری اراضی کشاورزی سازمان امور اراضی کشور، در خصوص موضوع دولت و ظرفیتهای نهادی، سیاستگذاری و ساماندهی تغییر و تحول کاربری اراضی به ایراد سخنرانی پرداخت و بر این نکته تأکید داشت که تغییر کاربری به دو مفهوم تغییر کاربری اراضی کشاورزی به غیر آن و تغییر کاربری زمین داخل شهر یا روستا به نوع دیگر اشاره شده که در ماهیت خود پدیده مثبت یا منفی نیست بلکه در نظر نگرفتن موضوعات و ملاحظات فنی باید بهعنوان یک عامل کلیدی شناخته شود؛ بهگونهای که ممکن است در برخی موارد عدم تغییر کاربری تبعات مختلفی داشته باشد.
معاون دفتر حفظ کاربری اراضی کشاورزی سازمان امور اراضی کشور در بخش دیگر ارائه خود به مقایسه آمایش سرزمین با وضعیت موجود از بعد مفهومی پرداخت و از مهمترین اهداف حوزه مدیریت کالبدی و آمایش سرزمین به عدالت در توسعه کالبدی، مدیریت سوانح و تأمین نیازها بهصورت اصولی اشاره و عنوان نمود که تبعات ناشی از سوء مدیریت در این حوزه باعث هرجومرج در مدیریت ملی، ناامنی اجتماعی، افزایش تغییر کاربری پنهان و گسترش سکونتگاههای غیررسمی خواهد شد.منصوری در ادامه نمونههای موفق از بلوکهای آمایشی در کشورهای مختلف را ارائه کرد و این اقدامات را با اقدامات صورتپذیرفته در تهران مقایسه نمود و به این نکته اشاره داشت که در بسیاری از مناطق، ویلاها به شرط داشتن سهمیه آب کشاورزی معامله میشود که این خود باعث افزایش برداشت بیرویه آب از منابع نیز شده است.
ایشان در ادامه سخنان خود تصمیمگیری در تغییر کاربری را منوط به شناسایی عوامل مؤثر دانسته و عدم وجود آمایش سرزمین حاکمیتی به شکل بینالمللی را مهمترین چالش پیشرو دانست که باعث تصمیمگیری موردی در این خصوص شده است. ایشان در بخش پایانی صحبتهای خود در خصوص راهحلهای مواجهه با تغییر کاربری اراضی به مواردی از قبیل شناسایی کانونهای بکر کشاورزی بهصورت زونبندی و همچنین استفاده از سیستم جستجوی خودکار مبتنی بر فاصله با قابلیت شناسایی مجوزهای صادرشده و موارد غیرمجاز و درنهایت برخورد با متخلفان اشاره نمود.
کاوه اسد پور، کارشناس شهرسازی و معماری دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، موضوع آیندهنگری تغییر و تحول کاربری اراضی در نواحی روستایی را مطرح نمود و بیان داشت که عمدهترین الگوهای تغییر کاربری اراضی پیرامون روستاها معطوف به فعالیتهای صنعتی، کشاورزی و مساکن روستایی تحت عنوان خانه باغ، ویلا و بومگردی است. ایشان نمونههایی از تغییر و تحولات کاربری اراضی را ارائه و در ادامه اشاره نمود که بسیاری از الحاقات به محدودههای قانونی در مجاورت باغ ویلاهای غیرمجاز بوده و این خود باعث رسمیت بخشیدن این تخلفات میشود. ایشان همچنین به این نکته اشاره داشت که تصاویر هوایی ارائهشده در بازههای زمانی مختلف مبین این است که الحاق زمینهای ارائهشده به روستاها باعث تهدید و توسعه و نابودی اراضی کشاورزی در سطح منطقه شده است.
کارشناس شهرسازی و معماری دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در ادامه به آسیبشناسی سیاستهای جاری اشاره نمود و از دیدگاه ایشان مهمترین مسائل موجود در حوزههای اجتماعی مواردی همچون عدم توازن ساختار سنی و جنسی ساکنان، وجود چرخههای فقر و افت سرمایه اجتماعی و حس تعلق به منطقه و در حوزههای طراحی مهندسی، شکل زمین و توپوگرافی، الگوی هندسی و معابر طرح و ضوابط و مقررات توسعه و در حوزه اقتصادی، بازاریابی نامناسب، رقابتپذیری پایین و تحلیل نادرست از مخاطبین میباشد.تبیین فرایند برنامهریزی مسکن حمایتی بهعنوان یک راهبرد برای مدیریت تغییر کاربری اراضی در نواحی روستایی از دیگر مباحثی بود که در این ارائه به آن اشاره شد که شامل ۹ گام میباشد که از شناسایی گروههای هدف و برآورد نیاز برنامهای و تأمین مالی آغاز و به پیشبرد اجرای برنامه، تعیین جریان متناسب مسکن به بازار و پایش و کنترل تعادل عرضه و مصرف منتهی میگردد.
اسد پور در ارتباط با آیندهنگری مبتنی بر تحولات جاری، به بردارهای مثبت و منفی قابلانتظار هدایت توسعه به مراکز کمتر توسعهیافته پرداخت و بیان نمود عواملی چون تمرکززدایی، هدایت کنترلشده رشد جمعیت و مهاجرت داخلی، کاهش رشد نامتوازن شهری و تقویت اسکان در مناطق دوردست از مهمترین رویکردهای مثبت میباشد و در ارتباط با بردارهای منفی میتوان به عدم توازن بافت الحاقی، نگهداشت زمین برای توسعه آتی و ایجاد نهادهای مدیریتی جدید که هزینه پنهان توسعه است، اشاره نمود.ایشان در بخش پایانی صحبتهای خود ضرورت ساماندهی نحوه طرح موضوعات مرتبط با الحاق محدوده روستا بالأخص در حوزه نهضت ملی مسکن را پیشنهاد داده و به این نکته اشاره کرد که تحقق این امر، مستلزم توجه به روابط اجتماعی و پیوند جمعیتی در نواحی روستایی و موازنه فرصتهای شغلی با رویکرد کشاورزی میباشد.در انتهای این نشست، حاضرین در جلسه دیدگاه¬های خود را در ارتباط با موضوع مطرح نمود و از مهمترین موارد مطرحشده میتوان به لزوم کنشگری کارشناسان در جلسات و عدم انفعال در تصمیمگیری، توجه به الزامات منطقهای و محلی و کاهش قبح تخلفات که باعث روحیه سوداگری و رانت شده و درنهایت ضعف در حوزه سیاستگذاری نهادی و سازمانی اشاره نمودند.
انتهای پیام/
