مصدومیت های عمدی و غیر عمدی : نگاهی سلامت محور

مجله ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت ها

دوره ۱ – شماره ۱ – سال ۱۳۹۲

نویسنده : حمید سوری

چکیده :

مقدمه:  کسی نمی داند اولین مصدومیتی که برای بشر رخ داد چه موقع بود اما سابقه کنشها و واکنشهای انسان با طبیعت، سایر موجودات و انسانهای دیگر طبعا و در بسیاری موارد با مصدومیت همراه بوده است. شاید پیش از آن که انسان خاکی به بیماری های واگیر یا غیر واگیر دیگر مبتلا شود مصدومیت را تجربه کرده باشد. در متون تاریخی بر جای مانده نیز شواهد بسیاری از مرگ و ناتوانی ناشی از مصدومیتها در اثر جنگها و بلایای طبیعی وجود دارد. به هر حال سوانح از عمده ترین مخاطراتی هستند که هر انسانی فارغ از قومیت، نژاد، مذهب، جنسیت، شغل، سن و سال یا هر عامل مرتبط با خصوصیت فردی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، محیطی و ژنتیکی با آن مواجه است. زمانی مصدومیت را حادثه تلقی میکردند و با تعبیر نه چندان درست »حادثه خبر نمی کند« آن را امری اجتناب ناپذیر و شاید غیر قابل پیشگیری میدانستند. اما با افزایش دانش بشر و تقویت نگاه پیشگیرانه بر همه بیماری ها از جمله مصدومیتها، مداخلات پیشگیرانه موثری در کاهش و کنترل آنها حاصل شد، به نحوی که حتی برخی کشورها »چشم انداز صفر« یعنی صفر مورد مرگ ناشی از سوانح را در برنامه ریزی های مربوط به جامعه خود در نظر گرفتند. تلاش شد اصطلاحات این مفهوم تعریف شوند، اپیدمیولوژی آن به لحاظ توصیفی و تحلیلی مشخص شود، عوامل خطر موثر در رخداد آنها معین و با اعمال مداخلات موثر تا جای ممکن از رخداد آنها جلوگیری شود. گرچه در کنترل و پیشگیری از مصدومیتها رویکردهای مختلفی وجود داشته و رشته های تخصصی مختلف به آن پرداخته اند ولی رویکرد سلامت محور از مؤثرترین شیوه ها در کاهش این معضل در بسیاری از کشورهای جهان بوده است. به نحوی که سازمان بهداشت جهانی از حدود دو سه دهه قبل به طور جدی وارد میدان شده و با اقدامات مختلف پای در این عرصه گذاشته است. مصدومیتها امری چند عاملی و پیچیده است که تنها یک نگاه جامع و منظم و چند جانبه میتواند در حل آن موثر باشد. نگاه سلامت محور با این باور و با این نگاه که نقطه تلاقی همه این اقدامات همانا سلامت انسان و پیشگیری از معلولیت، درد و رنج و مرگ انسانهاست به مسئله پرداخته است. مخاطره چیزی است که میتواند خطرناک بوده و منجر به خسارت شود یا به تعبیر دیگر وضعیت یا شرایطی است که شانس خطر را فراهم کند یا افزایش دهد. خطر، تمایل یا احتمال آسیب است و حادثه عبارت است از مواجهه حاد با عوامل فیزیکی، انرژی مکانیکی، حرارتی، الکتریکی، شیمیایی و پرتوزاها و تعامل بدن فرد با این عوامل به اندازه بیش از حد تحمل انسان باشد. برای مثال مواجهه بیش از حد تحمل انسان با انرژی حرارتی منجر به سوختگی فرد و مواجهه بیش از حد با انرژی مکانیکی حاصل از برخورد یک خودرو با عابر پیاده منجر به مصدومیت عابر میشود. لازم به ذکر است که در برخی موارد مصدومیت یا حادثه نتیجه قطع انرژی مورد نیاز فرد است برای مثال نرسیدن به اندازه کافی حرارت یا دما باعث سرمازدگی و نرسیدن مناسب اکسیژن باعث هیپوکسی میشود. مصدومیتها چه به صورت عمدی یا غیر عمدی از مشکلات عمده سلامت عمومی در سراسر جهان از جمله کشور ما محسوب میشود . سالانه در جهان حدود شش میلیون نفر به این دلیل میمیرند و چند برابر این رقم دچار آسیبهای جدی، معلولیتهای موقت یا دائم می شوند و نیازمند خدمات پزشکی بعد از وقوع مصدومیت می باشند. نسبت بالای این آسیبها تبعات اجتماعی- اقتصادی آن در کشورهای کمتر توسعه یافته، توجه بیشتر به بحث کنترل و پیشگیری از آسیب ها را میطلبد.

واژه‌های کلیدی : کنش و واکنش ، بیماری واگیر دار ، بیماری غیر واگیر ، هیپوکسی ، سازمان بهداشت جهانی ، خطر ، سلامت عمومی

<< ادامه مطلب را در فایل پیوست مطالعه فرمایید >>