روز کودک

روز جهانی کودک روزی است که برای تجلیل از کودکان به رسمیت شناخته شده‌است. این روز در کشورهای مختلف در تاریخ‌های مختلف جشن گرفته می‌شود.

۲۰ نوامبر از سوی سازمان ملل متحد روز جهانی کودک نامگذاری شده‌است گرچه روز کودکان در بسیاری از کشورهای جهان در اول ژوئن جشن گرفته می‌شود.

روز کودک در دومین یکشنبه ژوئن سال ۱۸۵۷ توسط دکتر شریف چارلز لئونارد، کشیش کلیسا در چلسی، ماساچوست آغاز شد: لئونارد یک سرویس ویژه برای فرزندان برگزار کرد. لئونارد این روز را روز گل رز را نام گذاشت، هرچند بعداً آن را یکشنبه گل نامید و سپس به نام روز کودکان نامگذاری شد.

روز کودکان برای اولین بار در سال ۱۹۲۰ با تعیین تاریخ ۲۳ آوریل توسط جمهوری ترکیه به‌طور رسمی تعطیل ملی اعلام شد. روز کودکان از سال ۱۹۲۰ به وسیله دولت و روزنامه‌های آن زمان که این روز را برای کودکان اعلام کرده‌است، در سراسر کشور جشن گرفته می‌شود. با این وجود تصمیم گرفته شد که برای تأیید و توجیه این جشن نیاز به تأیید رسمی است و اعلامیه رسمی در سال ۱۹۲۹ توسط بنیانگذار و رئیس‌جمهور جمهوری ترکیه، مصطفی کمال آتاترک تأسیس شد.

روز جهانی حمایت از کودکان به عنوان روز کودک در ۱ ژوئن از سال ۱۹۵۰ در بسیاری از کشورها برگزار می‌شود.

۲۰ نوامبر از سوی سازمان ملل متحد روز جهانی کودک نامگذاری شده‌است. گرچه روز کودکان در بسیاری از کشورهای جهان (تقریباً ۵۰) در اول ژوئن جشن گرفته می‌شود ، روز جهانی کودک سالانه ۲۰ نوامبر برگزار می‌شود. اولین بار توسط پادشاهی انگلستان در سال ۱۹۵۴، برای تشویق همه کشورها برای ایجاد یک روز، برای ارتقا تبادل و تفاهم متقابل در بین کودکان و اقدام عملی به نفع و رفاه کودکان جهان اعلام شد.

در ۲۰ نوامبر ۱۹۵۹، سازمان ملل متحد بیانیه حقوق کودک را تصویب کرد. سازمان ملل متحد پیمان‌نامه حقوق کودک را در ۲۰ نوامبر ۱۹۸۹ به تصویب رساند.

در سپتامبر ۲۰۱۲، بان کی‌مون دبیرکل سازمان ملل متحد ابتکار عمل برای آموزش کودکان را رهبری کرد. با این هدفا که هر کودک بتواند در سال ۲۰۱۵ به مدرسه برود؛ و مهارتهای کسب شده در این مدارس بهبود یابد.

روز جهانی کودکان فقط روزی برای جشن گرفتن کودکان به عنوان یک کودک نیست، بلکه فرصتی برای آگاهی‌بخشی به کسانی است که در سراسر جهان خشونت را در قالب سوءاستفاده، استثمار و تبعیض تجربه کرده‌اند. کودکان در بعضی از کشورها به عنوان کارگر مورد استفاده قرار می‌گیرند، غوطه‌ور در درگیری‌های مسلحانه هستند، زندگی در خیابان‌ها، اختلافات و تبعیض از جمله در مذهب، مسائل اقلیت یا معلولیت را تجربه می‌کنند.کودکان احساس می‌کنند اثرات جنگ به دلیل درگیری مسلحانه آواره شده و ممکن است دچار آسیب‌های جسمی و روانی شود.روز ملی کودک فرصتی برای ایجاد تغییرات مثبت در نگرش جامعه نسبت به کودکان و تقویت تاب‌آوری آن‌ها از طریق افزایش حساسیت اجتماعی است.تخلفات زیر در اصطلاح «کودکان و درگیری‌های مسلحانه» شرح داده شده‌است: استخدام و استفاده نظامی از کودکان، کشتار / ضرب و شتم کودکان، آدم‌ربایی کودکان، حمله به مدارس / بیمارستان‌ها و اجازه ندادن دسترسی انسان دوستانه به کودکان. در حال حاضر، حدود ۱۵۳ میلیون کودک بین ۵ تا ۱۴ سال وجود دارند که مجبور به کار کودکان هستند. سازمان بین‌المللی کار در سال ۱۹۹۹ ممنوعیت و از بین بردن بدترین اشکال کار کودکان از جمله برده داری، فحشا کودکان و پورنوگرافی کودکان را تصویب کرد. یونیسف اعلام داشته که فقط با اختصاص پنج دلار برای هر کودک می‌توان جان ۹۰ درصد از کودکانی را که سالانه می‌میرند، نجات داد و برای بهبود چشمگیر زندگی کودکان جهان سوم، کافی است که فقط مبلغ ۶ هفته بودجهٔ تسلیحاتی جهان هزینه شود. وظیفهٔ انجمن کمک به کودکان، یعنی یونیسف، مراقبت از کودکان و برآوردن نیازهای اولیهٔ آنان در سال‌های آغازین زندگی، و ترغیب و تشویق والدین به تعلیم فرزندان است. همچنین تلاش این انجمن برای کاهش بیماری، مرگ و میر در کودکان، و حمایت از آنان در هنگام جنگ و حوادث طبیعی و… است.

در مقدمهٔ کنوانسیون حقوق کودک آمده‌است: «کودک باید در فضایی سرشار از خوشبختی، محبت و تفاهم بزرگ شود».

تاریخ رسمی شناخته شده روز کودک در کشورها متفاوت است. در این بخش به ترتیب تاریخ ذکر شده‌است.

گاه‌شماری میلادی
وقوع	تاریخ	کشور
نخستین جمعهٔ ژانویه	روز ۱ ژانویه در سال ۲۰۱۶	باهاما
۱۱ ژانویه		تونس
دومین شنبهٔ ژانویه	روز ۹ ژانویه در سال ۲۰۱۶	تایلند
دومین یکشنبهٔ فوریه	روز ۱۴ فوریه در سال ۲۰۱۶	جزایر کوک  نائورو  نیووی  توکلائو  جزایر کیمن
نخستین یکشنبهٔ مارس	روز ۶ مارس در سال ۲۰۱۶	نیوزیلند
۱۷ مارس		بنگلادش
۴ آوریل		هنگ کنگ  تایوان
۵ آوریل		فلسطین
۱۲ آوریل		بولیوی  هائیتی
آخرین شنبهٔ آوریل	روز ۳۰ آوریل در سال ۲۰۱۶	کلمبیا
۲۳ آوریل		ترکیه
۲۴ آوریل		زامبیا
۳۰ آوریل		مکزیک
۵ مه		ژاپن  کره جنوبی
دومین یکشنبهٔ مه	روز ۸ مه در سال ۲۰۱۶	اسپانیا
۱۰ مه		مالدیو
۱۷ مه		نروژ
۲۷ مه		نیجریه
آخرین یکشنبهٔ مه	روز ۲۹ مه در سال ۲۰۱۶	مجارستان
جشن عروج	روز ۵ مه در سال ۲۰۱۶	ساموای آمریکا  جزایر فالکلند  جزایر سلیمان
۱ ژوئن		آلبانی  آنگولا  ارمنستان  جمهوری آذربایجان  بلاروس  بنین  بلغارستان  بوسنی و هرزگوین  چین	هنگ کنگ  کامبوج  جمهوری چک  تیمور شرقی  اکوادور  استونی  اتیوپی  اکوادور	گرجستان  گینه بیسائو  قزاقستان  کوزوو  قرقیزستان  لائوس  لتونی  لیتوانی	مقدونیه شمالی  ماکائو  مولدووا  مغولستان  مونته‌نگرو  موزامبیک  میانمار  نیکاراگوئه	لهستان  پرتغال  رومانی  روسیه  سائوتومه و پرنسیپ  صربستان  اسلواکی	اسلوونی  تاجیکستان  تانزانیا  ترکمنستان  اوکراین  ازبکستان  ویتنام  یمن
۲ ژوئن		کره شمالی
دومین یکشنبهٔ ژوئن	روز ۱۲ ژوئن در سال ۲۰۱۶	ایالات متحده آمریکا
۱ ژوئیه		پاکستان
سومین یکشنبهٔ ژوئیه	روز ۱۷ ژوئیه در سال ۲۰۱۶	پاناما  کوبا  ونزوئلا
۲۳ ژوئیه		اندونزی
۲۴ ژوئیه		وانواتو
نخستین یکشنبهٔ اوت	روز ۷ اوت در سال ۲۰۱۶	اروگوئه
۱۶ اوت		پاراگوئه
سومین یکشنبهٔ اوت	روز ۲۱ اوت در سال ۲۰۱۶	آرژانتین  پرو
۹ سپتامبر		کاستاریکا
۱۰ سپتامبر		هندوراس
۱۴ سپتامبر (۱۵ سپتامبر در سال‌های کبیسه)		نپال
۲۰ سپتامبر		آلمان
۱ اکتبر		السالوادور  گواتمالا  سری‌لانکا
نخستین چهارشنبهٔ اکتبر	روز ۵ اکتبر در سال ۲۰۱۶	شیلی
نخستین جمعهٔ اکتبر	روز ۷ اکتبر در سال ۲۰۱۶	سنگاپور
۸ اکتبر		ایران
۱۲ اکتبر		برزیل
چهارمین شنبهٔ اکتبر	روز ۲۴ اکتبر در سال ۲۰۱۵	استرالیا  مالزی
نخستین شنبهٔ نوامبر	روز ۷ نوامبر در سال ۲۰۱۵	آفریقای جنوبی
۱۱ نوامبر		کرواسی
۱۴ نوامبر		هند
۲۰ نوامبر		جهان عرب  جمهوری آذربایجان  کانادا  کرواسی  مصر  اتیوپی  فنلاند  فرانسه  یونان  جمهوری ایرلند  اسرائیل  کنیا				مالزی  مقدونیه شمالی  هلند  فیلیپین  صربستان  اسلوونی  آفریقای جنوبی  اسپانیا  سوئد   سوئیس  ترینیداد و توباگو
۵ دسامبر		سورینام
۲۳ دسامبر		سودان  سودان جنوبی
۲۵ دسامبر		جمهوری کنگو  جمهوری دموکراتیک کنگو  کامرون  گینه استوایی				گابن  چاد  جمهوری آفریقای مرکزی
آخرین جمعهٔ دسامبر	۲۵ دسامبر در سال ۲۰۱۵	دومینیکا

در ایران ۱۶ مهر به عنوان روز کودک و ۲۰ نوامبر به عنوان روز جهانی کودک برگزار می‌شود. به گفته محمد سرشار مدیر شبکه پویا و نهال دلیل نامگذاری ۱۶ مهر به عنوان روز کودک در ایران که در هیچ کشوری این روز جشن گرفته نمی‌شود، خطای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان درخصوص تعیین هشتم اکتبر به عنوان روز جهانی کودک بوده‌است.

بیانیه حقوق کودک

بیانیهٔ حقوق کودک (انگلیسی: Declaration of the Rights of the Child) که بعضاً با عنوان بیانیهٔ ژنو حقوق کودک نامیده می‌شود یک سند بین‌المللی ارتقاء حقوق کودکان است که توسط اگلانتین جب، یک اصلاح‌طلب اجتماعی بریتانیایی قرن نوزدهم. مطرح شد و توسط جامعهٔ ملل در سال ۱۹۲۴ تصویب شد و فرم افزوده‌شدهٔ آن در سال ۱۹۵۹ م. به تصویب سازمان ملل رسید.

متن سند توسط صندوق نجات کودکان در ۲۳ فوریهٔ ۱۹۲۳ در ژنو منتشر شده و به قرار زیر است:

1. موارد مورد نیاز کودک برای رشد نرمالش. چه فیزیکی و چه روحی، باید در اختیارش قرار بگیرد.
2. کودک گرسنه باید غذا داده شود، کودک بیمار باید پرستاری شود، کودک عقب‌افتاده باید کمک شود، کودک مجرم باید احیا شود، و یتیم و کودک رهاشده باید پناه داده شده و کمک شوند.
3. در زمان پریشانی کودک باید نخستین نفر در رسیدن به آسایش و آرامش باشد.
4. کودک باید در وضعیتی قرار گیرد که معیشتش تأمین باشد و باید در مقابل هر نوعی از استثمار محافظت شود.
5. کودک بایستی به این آگاهی رسانده شود که استعدادش بایستی در خدمت همنوعانش قرار گیرند.

این متن در ۲۶ نوامبر ۱۹۲۴ به عنوان منشور رفاه کودک به تأیید مجمع عمومی جامعهٔ ملل رسید، و نخستین سندی بود که توسط یک نهاد میان چند دولت تصویب شد. در سال ۱۹۳۴ متن به تأیید مجدد جامعهٔ ملل رسید. سران دولت‌ها و حکومت‌ها خواهان ترکیب اصول آن در قوانین داخلی شدند. در فرانسه حکم شد که این متن در تمامی مدارس به نمایش گذاشته شود.

سند اصلی که امضاء بسیاری از نمایندگی‌های بین‌المللی – شامل جب، یانوش کورچاک و گوستاو آدر رئیس‌جمهور پیشین فدراسیون سوئیس – در زیر آن است در بایگانی‌ای در شهر ژنو نگهداری می‌شود.

بعد از بررسی چند گزینه شامل طرح بیانیهٔ کاملاً نو، در سال ۱۹۴۶ سازمان ملل یک سند پیشرفته‌تری را به عنوان بیانیهٔ حقوق کودک مشخص کرد. دولت‌های مختلفی در پروسهٔ این طرح سهیم بودند. یک نسخهٔ کمی متفاوت از آن، با هفت ماده به‌جای پنج، در سال ۱۹۴۸ تصویب شد. سپس در سال ۱۹۵۹ مجمع عمومی سازمان ملل یک بیانیهٔ حقوق کودک را بر اساس محتوای سند اصلی ۱۹۲۴ در ده اصل به تصویب رساند. یک قطعنامهٔ ضمیمه که توسط نمایندگی افغانستان پیشنهاد شد خواستار آن شد که دولت‌ها این حقوق را به رسمیت شناخته، برای پذیرش آن تلاش کنند و تا آنجا که ممکن است آن را منتشر کنند. این روز به عنوان روز جهانی کودک تصویب شد.

بیانیه در سال ۱۹۸۹ با پیمان‌نامهٔ حقوق کودک دنبال شد و توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد و در قطعنامهٔ ۲۵/۴۴ تاریخ ۲۰ نوامبر ۱۹۸۹ برای تصویب و پیوستن گذاشته شد و در دوم سپتامبر ۱۹۹۰ طبق مادهٔ ۴۹ وارد مرحلهٔ اجرایی شد.

پیمان‌نامه حقوق کودک

پیمان‌نامۀ حقوق کودک یک کنوانسیون بین‌المللی است که حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کودکان را بیان می‌کند. دولت‌هایی که این معاهده را امضا کرده‌اند موظف به اجرای آن هستند و شکایت‌های راجع به آن به کمیته حقوق کودک ملل متحد تسلیم می‌شود.

این کنوانسیون در ۲۰ نوامبر ۱۹۸۹ مورد پذیرش مجمع عمومی سازمان ملل متحد قرار گرفت و از ۲ سپتامبر ۱۹۹۰ (سی روز پس از تودیع بیستمین سند تصویب یا الحاق) لازم‌الاجرا شده‌است. تاکنون ۱۹۳ کشور (تمام اعضای ملل متحد به جز ایالات متحده آمریکا) این سند را تصویب کرده‌اند یا به آن ملحق شده‌اند. ایران تنها عضو سازمان ملل متحد است که آن را تصویب نکرده‌است. به این ترتیب مقبول‌ترین سند حقوق بشر در تاریخ می‌باشد.

استانداردهای جهانی حقوق بشر در کنفرانس جهانی حقوق بشر در وین (۱۹۹۳)، هنگامی که تعدادی از دولت‌ها (از جمله چین، اندونزی، مالزی و ایران) به مخالفت جدی با ایده حقوق بشر جهانی اعتراض کردند، مورد چالش قرار گرفتند. تنش‌های ایجاد شده، بر سر رویکردهای «جهانی» و «نسبی» است که در طراحی استانداردها و راهبردهای مقابله با سوءاستفاده از توانایی کودکان برای کار و غلبه بر آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بعضی از محققان، روابط برده‌داری و شبه برده‌داری را با بسیاری از ازدواج‌های کودکی تشبیه می‌کنند. ازدواج کودک به عنوان برده‌داری مستقیماً با کنوانسیون حقوق کودک مطابقت ندارد.

دولت جمهوری اسلامی ایران در اسفند ۱۳۷۲ با «قانون اجازه الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون حقوق کودک» و با تصویب مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان رسماً این کنوانسیون را پذیرفت؛ مشروط بر آن که مفاد آن در هر مورد و هر زمان در تعارض با قوانین داخلی و موازین اسلامی باشد یا قرار گیرد از طرف دولت جمهوری‌اسلامی ایران لازم‌الاجرا نباشد.

از سال ۷۲ تا ۸۸ وزارت امور خارجه به نمایندگی از دولت امور مربوط به اجرای مفاد کنوانسیون و وظیفه نظارت و تنظیم و ارسال گزارش ادواری آن را بر عهده داشت و از دی‌ماه ۱۳۸۸ با مصوبه دولت، مسئولیت این کنوانسیون به وزارت دادگستری واگذار شد.

کودک بر اساس مادۀ یک این پیمان به هر انسان کمتر از ۱۸ سال گفته می‌شود. مگر آن که قانون قابل اعمال در مورد کودک سن قانونی کمتری را تعیین کرده باشد.

این کنوانسیون شامل ۵۴ ماده بوده و همچنین پس از حدود ۱۱ سال دو پروتکل اختیاری به آن الحاق شده است که چهار اصول پایه‌ای آن را جهت می‌دهد:

• هیچ کودکی نباید از تبعیض رنج ببرد.
• زمانی‌که در رابطه با کودکان تصمیم‌گیری می‌شود، باید مصالح عالیه آنان در راس قرار گیرد.
• کودکان حق حیات داشته و باید رشد کنند.
• کودکان حق دارند آزادانه عقاید و نظرات خود را ابراز کنند و این نظرات در تمامی اموری که به آن‌ها مربوط می‌شود، باید مورد توجه قرار گیرد.

در کنوانسیون حقوق کودک و دو پروتکل آن بسیاری از حقوق کودک مشخص گردیده است، از این حقوق میتوان به حق ثبت ولادت، ثبت نام و ثبت تابعیت، حق بر همبستگی خانوادگی،حق بر سلامت، حق بر آموزش، حق مصونیت از سواستفاده و استثمار جنسی و کاری و … اشاره داشت. با اینحال باید در نظر داشت که تمام این حقوق در حول اصول کلی کنوانسیون حقوق کودک در گردشند و باید به وسیله این اصول شناخته شوند: این چهار اصل عمومی عبارتند از منع تبعیض (ماده ۲)، مصالح عالیه (ماده ۳) ، حق بر حیات، بقا و رشد (ماده ۶) و حق بر شنیده شدن (ماده ۱۲).

کمیته حقوق کودک ملل متحد نهادی برای بررسی پیشرفت کشورهای عضو در دستیابی به تحقق تعهدات ناشی از پیمان است که به موجب ماده ۴۳ کنوانسیون تأسیس شده و از ده کارشناس تشکیل می‌شود که از اتباع کشورهای عضو با توجه به پراکندگی جغرافیایی و نظام‌های حقوقی اصلی انتخاب می‌شوند. وظیفه اصلی این کمیته بررسی گزارش‌های رسیده از کشورهای عضو کنوانسیون، ارائه پیشنهادها یا توصیه‌های کلی بر اساس بررسی گزارش‌ها درخواست مشاوره و مساعدت فنی از صندوق کودکان ملل متحد، سازمان‌های تخصصی ملل متحد و دیگر نهادهای دارای صلاحیت است.

گزارش کشورهای عضو به کمیته باید تا دو سال پس از تصویب یا الحاق و پس از آن هر پنج سال یک‌بار صورت پذیرد. کمیته نیز بایستی گزارش فعالیت‌های خود را هر دو سال یک‌بار به مجمع عمومی تسلیم کند.

در ۲۵ مه ۲۰۰۰ الحاق دو پروتکل اختیاری به کنوانسیون مورد پذیرش مجمع عمومی سازمان ملل متحد قرار گرفت. یکی «پروتکل الحاقی دربارهٔ خرید و فروش کودکان، روسپی گری کودکان و هرزه‌نگاری کودکان» که این اقدامات را در کشورهای عضو ممنوع می‌سازد. اهمیت این پروتکل در آن است که برای اولین بار در حقوق بین الملل به تعریف مفاهیم فروش، فحشا و هرزه نگاری کودک، دست زده است.

و دیگری «پروتکل الحاقی دربارهٔ به‌کارگیری کودکان در مناقشات مسلحانه» که خدمت سربازی اجباری افراد زیر ۱۸ سال را ممنوع می‌کند و اعضا تعهد می‌کنند از هر اقدام ممکن برای جلوگیری از ورود کودکان به گروه‌های مسلح استفاده کنند.

انتهای پیام/